مقايسه انتخاب مستقيم و غير مستقيم براساس شاخص‌هاي مختلف انتخاب در لاين‌هاي گندم در شرايط معمول و تنش رطوبتي

Comparison of Direct and Indirect Selection Methods Based on Selection Indices in Wheat Lines in Drought and Non Drought Conditions

براي بهبود صفت پيچيده‌اي مانند عملكرد كه توارث‌پذيري پاييني دارد، از انتخاب غيرمستقيم توسط صفات ديگر و نيز شاخص مناسبي براساس چند صفت مؤثر بر عملكرد استفاده مي‌شود. اين مطالعه با هدف ارزيابي كارآيي روش‌هاي مختلف انتخاب در 23 لاين F2 : 4 گندم حاصل از تلاقي دو رقم ويرمارين (حساس به خشكي) و سرداري (متحمل به خشكي) انجام شد. آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار و دو تيمار آبياري پس از 3±70 و 3±120 ميلي‌متر تبخير از تشت تبخير كلاس A به ترتيب براي شرايط غيرتنش و تنش در سال 1383 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه صنعتي اصفهان اجرا گرديد. براي هر يك از اين شرايط شـاخص‌هاي انتخاب با استفاده از چهار صفت تعداد سنبله در متر مربع، تعداد روز تا سنبله دهي، تعداد دانه در سنبلـه و وزن دانـه و هم‌چنين پاسخ‌هاي مستقيم و همبسته اين صفات به همراه عملكـرد، محاسبه شدند. نتايج پاسخ‌هاي مستقيم و همبسته صفات به انتخاب نشان داد كه براي شرايط مشابه با اين بررسي ژنوتيپ‌هاي زودرس با تعداد سنبله زياد، تعداد دانه كم و وزن دانه بالا از پتانسيل عملكرد بالاتري برخوردار هستند. تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزاردانه پاسخ مثبتي به انتخاب در اكثر شاخص‌ها و در هر دو شرايط داشتند، ولي پاسخ روز تا سنبله دهي و تعداد دانه در سنبله در شاخص‌ها منفي بود. بنابراين انتخاب براساس اين شاخص‌ها نيز باعث گزينش ارقام زودرس با تعداد سنبله بالا و تعداد دانه كم و وزن دانه بالا مي‌شود كه از پتانسيل عملكرد بيشتري برخوردار هستند. در اين بررسي شاخص‌هاي اسميت - هيزل و پايه بريم - ويليامز كارآيي انتخاب بالاتري داشتند.

To improve a complex character such as yield with low heritability, the use of indirect selection through other characters and a selection index based on different effective traits is recommended. This study was conducted to evaluate different selection methods by using 23 F2:4 wheat lines derived from the cross of Virmarin (susceptible cultivar) and Sardari (tolerant cultivar) at Research Farm of Isfahan University of Technology. A randomized complete block design with three replications was used in two irrigation treatments (i.e. irrigation after 70±3 and 120±3 mm evaporation from class A pan). For each irrigation treatment, different selection indices were constructed based on the number of spike per m2, days to heading, number of grain per spike and 1000 – kernel weight. Also direct and correlated responses were calculated for these traits. The results of the response to selection and correlated response indicated that in the same conditions of this study, early heading cultivars with high number of spikes and low number of grain per spike with high 1000-kernel weight will have more yield potential. Number of spike per m2 and 1000-kernel weight exhibited positive response in most of the indices and both irrigation treatments, while days to heading and number of grain per spike revealed negative responses. Thus selection based on these indices would result in early heading cultivars with high spike per m2, low number of grain per spike and high 1000–kernel weight. It was also found that Smith-Hazel and Brim-Williams indices had the highest efficiencies.