پديد آورندگان :
صبوري، حسين دانشگاه صنعتي اصفهان - دانشكده كشاورزي , رضائي، عبدالمجيد دانشگاه صنعتي اصفهان - دانشكده كشاورزي , مومني، علي موسسه تحقيقات برنج كشور، رشت
كليدواژه :
برنج , تجزيه خوشه‌اي , شاخص‌هاي تحمل و حساسيت , تنوع ژنتيكي
چكيده فارسي :
به‌منظور بررسي تنوع ژنتيكي ژنوتيپ برنج (45 رقم بومي ايراني، 25 رقم اصلاح شده و 5 رقم خارجي) در رابطه با تنش شوري در مرحله گياهچه‌اي و تعيين شاخص‌هاي حساسيت و تحمل بر مبناي ماده خشك، كد ژنوتيپي و نسبت سديم به پتاسيم آزمايشي به‌صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در شرايط كنترل شده و تنش شوري ( 1/2 ، 4 و 8 دسي‌زيمنس برمتر) در مؤسسه تحقيقات برنج كشور واقع در رشت اجرا شد. طول ريشه و ساقه، وزن خشك ريشه و ساقه، درصد سديم و پتاسيم و كد ژنوتيپي بر اساس روش استاندارد مورد ارزيابي قرار گرفتند. معني‌دار بودن تفاوت بين ارقام براي كليه صفات مورد بررسي، وجود تنوع براي آنها را نشان داد. بالاترين و پايين‌ترين وراثت‌پذيري به‌ترتيب مربوط به طول ساقه و درصد پتاسيم بود. بررسي كد ژنوتيپي در شرايط تنش نشان داد كه طارم محلي، غريب، شاه پسند مازندران و اهلمي طارم با داشتن زيست توده، طول ريشه و ساقه بيشتر و نسبت سديم به پتاسيم كمتر جزو ارقام متحمل به شوري مي‌باشند، در حالي‌كه ارقام خزر، سپيدرود، IR28 وIR29 بسيار حساس به شوري بودند. ارقام طارم محلي، اهلمي طارم، رشتي و لاين 5 چپرسر كمترين شاخص‌هاي تحمل، ميانگين توليد، حساسيت به تنش، ميانگين هندسي، تحمل به تنش و ميانگين هم‌ساز را براي كد ژنوتيپي داشتند، در حالي‌كه شاخص‌هاي مذكور براي ارقام خزر و سپيدرود بالا بودند. تجزيه خوشه‌اي بر اساس صفات در شوري‌هاي 4 و 8 دسي‌زيمنس بر متر ارقام ايراني را به سه گروه تفكيك كرد. گروه متحمل داراي ميانگين كد ژنوتيپي، درصد سديم و نسبت سديم به پتاسيم كم و وزن خشك ريشه، ساقه، زيست توده، طول ساقه و ريشه زياد بودند. با توجه به نتايج به دست آمده از اين پژوهش، مي‌توان از ارقام متحمل به منظور تلاقي و تهيه جمعيت‌هاي مناسب براي برنامه‌هاي اصلاحي استفاده نمود.
چكيده لاتين :
In order to study the genetic diversity of 75 Iranian rice genotypes (45 Iranian land race, 25 improved cultivars, and 5 exotic cultivars) with respect to their salinity tolerance at seedling stage and to determine tolerance indices, based on biomass, genotypic code and Na+/K+ ratio a factorial experiment in randomized complete block design with three replications was conducted under control and salt stress(1.2, 4 and 8 dSm-1) conditions at Rasht Rice Research Institute. Root and shoot length, root and shoot dry weight, Na+ and K+ concentrations, and genetic score were studied. Significant differences were detected among genotypes for all traits. Shoot length and K+ concentration had the highest and lowest heritability estimates, respectively. Genetic score under salinity stress showed that Tarom-mahalli, Gharib, Shahpasand Mazandaran and Ahlami-Tarom with more biological yield root and shoot lenghes, and low Na+/K+ ratio were tolerant. Khazar, Speedroud, IR28 and IR29 were the most sensitive cultivars. Tarommahalli, Ahlamitarom, Rashti and Chparsar had low tolerance index, mean productivity, stress sensitive index, geometric mean index, stress tolerance index and harmonic mean for genetic score, whereas Khazar and Speedroud had high values for theses indices. Cluster analysis, based on seedling traits at 4 and 8 dS.m-1 divided the genotypes to three groups. Tolerante group had low genetic score and Na+/K+ ratio, but high root and shoot dry weight, biomass, root and shoot length.
