كليدواژه :
فرسايش , مدل SLEMSA , سيستم اطلاعات جغرافيايي , حوضه آبخيز شاهرود- ميامي
چكيده فارسي :
بهره وري صحيح از منابع طبيعي مستلزم شناخت مكانيسم عملكرد فرايندهاي محيطي مي باشد. خاك به عنوان يكي از مهم ترين منابع طبيعي همواره نيازمند برنامه ريزي و مديريت جامع در زمينه بهره وري و حفاظت در برابر فرسايش است. فرسايش خاك به عنوان يك مخاطره محيطي، همه ساله موجب از بين رفتن حجم وسيعي از خاك هاي حاصل خيز در سراسر دنيا مي شود. بنابراين هدف از اين پژوهش برآورد ميزان فرسايش خاك در حوضه آبخيز شاهرود-ميامي به تن در هكتار در سال با استفاده از مدل SLEMSA و نهايتاً تهيه نقشه فرسايشي اين حوضه از طريق تلفيق داده هاي رقومي به وسيله تكنيك سيستم اطلاعات جغرافيايي است. براي دست يابي به اهداف، ابتدا مقدار عددي پارامترهاي مدل مذكور شامل شيب، طول دامنه، انرژي جنبشي باران، نقش حفاظتي گياهان و قابليت فرسايش پذيري خاك بر اساس روابط موجود برآورد گرديد. سپس لايه هاي رقومي آنها در محيط نرم افزار ArcGIS تهيه و تلفيق آنها منجر به تهيه نقشه فرسايش خاك حوضه آبخيز شاهرود- ميامي شد. نتايج نشان مي دهد كه سه كمربند فرسايشي در نوارهاي كوه پايه اي شمال و شمال غرب، جنوب، و مركز محدوده مطالعاتي گسترده شده است و دامنه فرسايشي كمتر از 2/371 تا حداكثر 67/185 تن در هكتار در سال را دربرمي گيرد. موقعيت مكاني كمربند هاي فرسايشي نمايانگر اهميت پارامترهاي توپوگرافي نظير شيب، جهت شيب، ناپايداري رسوبات در دامنه ها و قدرت فرسايندگي بارش در تخريب خاك است. در مقابل طبقه حداقل فرسايشي با مقدار كمتر از 2/371 تن خاك فرسايش يافته در هكتار در سال، با دارا بودن 48/42 درصد از مساحت كل حوضه بيشترين مساحت را به خود اختصاص داده است كه حاكي از گستردگي مقادير كم فرسايشي به نسبت مقادير بالا در حوضه مطالعاتي مي باشد. چنين حجم فرسايشي در درازمدت با توجه به پتانسيل هاي طبيعي منطقه، نيازمند برنامه ريزي كاربردي و مديريت جامع حفاظت خاك است.
چكيده لاتين :
The productivity of natural resources requires the accurate recognition of predominant
mechanisms on environmental processes. Soil, as one of the most important natural resources,
will always need a comprehensive planning and management for efficiency and conservation
against the erosion. Soil erosion, as an environmental hazard, causes the loss of a large volume
of fertile soil in the world annually. Therefore, purposes of this study are to estimate the amount
of soil erosion per t. h-1 yr-1 in Shahroud-Mayami watershed using SLEMSA model, and finally
provide the erosion map of study area through integrating the data by GIS technique. For this,
first, the parameters of the mentioned model and the numerical values of erosion rates were
estimated based on existing relationships. Then, their digital layers were prepared in the
environment of ArcGIS software, and the erosion map of Shahroud-Mayami watershed was
ploted by integration of these layers. The results show that study area includes three erosional
belts with minimum rate of less than 2.371 to a maximum of 353.425 t. h-1 yr-1 that are located
in the north and northwest, south, and center of study area. Spatial position of erosional belts
indicates the importance of topography parameters such as slope, aspect, sediments instability in
side’s slope and rainfall erosivity in soil degradation. Versus, the minimum erosional class, with
eroded soil of less than 2.371 t. h-1 yr-1, involve the 48.42% of total area that illustrate the
expansion of erosion minimum rate per its maximum rate in study region. This erosion values
require the comprehensive and applied planning and management in long-term according to
natural potential of the area.
