اثر دما و طول روز بر رشد رويشي و عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي گلرنگ

Effect of Temperature and Day Length on Vegetative Growth and Yield of Safflower Genotypes

بررسي واكنش ژنوتيپ‌هاي مختلف گزينش شده از توده محلي گلرنگ به دما و طول روز در قالب تاريخ كاشت‌‌هاي مختلف مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش در سال زراعي 82-1381 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه صنعتي اصفهان به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار انجام شد. فاكتور اصلي شامل 4 تاريخ كاشت (81/12/20، 82/2/1، 82/3/2، 82/4/3) و فاكتور فرعي شامل 20 ژنوتيپ (19 ژنوتيپ انتخاب شده از توده محلي كوسه و ژنوتيپ اراك 2811 به عنوان شاهد) بود. تعداد روز از كاشت تا سبز شدن و سبز شدن تا شروع رشد طولي ساقه با تأخير در كاشت كاهش يافت. طول دوران شروع رشد طولي ساقه تا رويت طبق با تأخير در كاشت تا كاشت سوم كاهش، و سپس افزايش يافت. طول دوران رويت طبق تا 50 درصد گل‌دهي و 50 درصد گل‌دهي تا رسيدگي فيزيولوژيك با تأخير در كاشت به ترتيب تا تاريخ كاشت سوم و دوم ابتدا كاهش و سپس افزايش يافت. تعداد روز از كاشت تا سبز شدن، سبز شدن تا شروع رشد طولي ساقه، شروع رشد طولي ساقه تا رويت طبق و 50 درصد گل‌دهي تا رسيدگي فيزيولوژيك تحت تأثير ژنوتيپ واقع نشد. ژنوتيپ‌ DP7 بيشترين و ژنوتيپ‌هاي C111و DP25كمترين تعداد روز از رويت طبق تا 50 درصد گل‌دهي را دارا بودند. همچنين اثرات متقابل تاريخ كاشت و ژنوتيپ بر طول دوره شروع رشد طولي ساقه تا رويت طبق معني‌دار بود. وزن دانه در بوته با تأخير در كاشت كاهش يافت. ژنوتيپ ISF66 بيشترين و رقم اراك 2811 كمترين وزن دانه در بوته را در چهار تاريخ كاشت داشتند. طول مراحل نموي سبز شدن تا رويت طبق در ژنوتيپ‌هاي C128،DP5،ISF66 و اراك 2811 تحت تأثير دماي حداكثر،در ژنوتيپDP7 تحت تأثير توان دوم دماي حداكثر، در ژنوتيپ‌هايDP1 ،DP17 و C41100 تحت تأثير توان دوم دماي حداقل و در ژنوتيپ‌هاي ISF28 ،ISF22 ، DP25،DP9و C111تحت تأثير طول روز واقع شد. براساس اين نتايج دوره نموي سبز شدن تا رويت طبق در اكثر ژنوتيپ‌ها تحت تأثير متغيرهاي دمايي قرار گرفت. در تاريخ كاشت اواخر اسفند، ژنوتيپ‌ها حداكثر عكس‌العمل به دما و طول روز را نشان دادند و در تاريخ كاشت چهارم اين حساسيت به حداقل ميزان خود كاهش يافت. ژنوتيپ‌‌ ISF66 بالاترين عملكرد دانه را در تاريخ‌ كاشت اواخر اسفند دارا بود. با استفاده از نتايج به دست آمده در اين تحقيق، به نظر مي‌رسد كه زمان مناسب براي كشت ژنوتيپ‌هاي كوسه در شرايط مشابه با مطالعه حاضر، در اواخر اسفند ماه مي‌باشد.

During recent years, several genotypes have been selected from Isfahan land race Kouseh. The performance of safflower selected genotypes was studied in the field conditions, at Agriculture Research Station, Isfahan University of Technology during 2003. The experiment was carried out using a split plot arrangement according to a randomized complete block design with three replications. Planting dates (March 11, April 20, May 22 and June 23) were considered as the main plots and subplots consisted of 20 genotypes of safflower including 19 selections from Kouseh and Arak-2811 genotype. Days from planting to emergence and emergence to stem elongation were reduced as planting was delayed until the fourth planting date. Days from stem elongation to head visible was reduced with delay from the first to the third planting date, and then increased. Days from head visible to 50% flowering was reduced with delay from the first date to the third planting date, but increased in the fourth planting date. Days from 50 percent flowering to physiological maturity was increased with delay in planting. Days from planting to emergence, emergence to stem elongation, stem elongation to head visible and 50 percent flowering to physiological maturity were not influenced by genotypes. Genotype DP7 had the highest and genotype C111 and genotype DP25 had the lowest days from head visible to 50% flowering. The interaction between planting date and genotype in regard to days from stem elongation to head visible was also significant. Seed weight per plant was reduced with delay in planting date. Genotype ISF66 had the highest and genotype Arak-2811 had lowest seed weight per plant. The number of days from emergence to head visible in ISF66, DP5, C128 and Arak-2811 was affected by maximum temperature (Tmax), in genotype DP7 by Tmax2, in genotypes DP17, DP1 and C41100 by Tmin2 and in genotypes DP9, DP25, ISF28, ISF22, and C111 was affected by day length. It seems that development period from emergence to head visible was affected by temperature in the most genotypes. On March 11 planting date, genotypes had the maximum response to temperature and day length and the minimum response was observed in the fourth planting date. The genotype ISF66 had the highest seed yield on March 11 planting date. The result of this study showed that safflower should be planted in late March under condition similar to this experiment for maximum yield production.