بررسي تغييرات مورفومتري رودخانه با تاكيد بر پيچان رودها مطالعه موردي: رودخانه چهل چاي - نرماب

(An assessment of Morphometry changes with emphasis on Meanders (Case Study: Chehelchay-Narmab River

از مهمترين مباحث علم ژئومورفولوژي و مديريت رودخانه، موضوع مورفولوژي كانال هاي رودخانه اي است كه به كمك آن مي توان به مجموعه اطلاعات مفيدي درباره ي شكل هندسي، فرم بستر، پروفيل طولي، مقاطع عرضي، تغيير شكل و مكان آبراهه ها در طول زمان دست يافت. اندازه اين شاخص ها نشان دهنده عملكرد واقعي مجراي رودخانه هاست. در اين تحقيق ميزان تغييرات و جابجايي پيچان رودهاي رودخانه چهل چاي- نرماب در دوره زماني از سال 1345 تا سال 1392 با استفاده از عكس هاي هوايي و تصاوير گوگل ارث و به منظور تحليل وضعيت كنوني و پيش بيني حركت و جابجايي پيچان رودهاي اين رودخانه در آينده مورد مطالعه قرار گرفت. براي دستيابي به اين هدف، وضعيت پلان رودخانه و شاخص هاي مورفومتري نظير طول كانال، تعداد پيچان رود، ضريب سينوسي، زاويه مركزي، شعاع انحناي پيچان رودها و عرض كانال در محيط نرم افزار GIS و Auto Cad در چهار بازه جداگانه، اندازه گيري و با يكديگر مقايسه گرديد. نتايج نشان داد كه ميانگين بيشتر پارامتر هاي مورفومتري رودخانه چهل چاي- نرماب در طول دوره مورد بررسي تغيير يافته است، به طوري كه پارامتر طول كانال اين رودخانه 6200 متر، سينوزيته 0/3، تعداد پيچان رود 31 حلقه، ميانگين زاويه مركزي 1/4 درجه و ميانگين عرض كانال آن 9 متر نسبت به سال 1345 كاهش يافته است. هم چنين بررسي روند تغييرات در بازه هاي چهارگانه نشان داد كه ميزان تغييرات و روند آن در بازه هاي مختلف با يكديگر متفاوت است. در بازه 1 تا بازه 3 مقادير اغلب پارامترهاي مورفومتري از سال 1345 تا سال 1392كاهش يافته، در حاليكه در بازه 4 اين مقادير در اين دوره افزايش داشته است. عوامل تاثير گذار در اين تغييرات شامل ميزان دبي، شيب، بافت خاك و انواع كاربري اراضي در حاشيه رودخانه مي باشند. با توجه به وجود بيشترين تعداد پيچان رودهاي بيش ازحد توسعه يافته در بازه 4 و در مجاورت شهر گنبد كاووس، بيشترين مناطق خطر نيز در اين بازه قرار گرفته است.

One of the main topics of geomorphology and river management science is river channels morphology that with its help can be found useful information about geometry، form the substrate، longitudinal profiles، cross sections، deformation and displacement them over time. The measure of these indexes represents the real performance of stream channels. In this research، studied the rate of change and displacement of meanders of Chelchay-Narmab river from 1961 to 2013 by using aerial photographs and Google earth images to access the current situation and future movement and forecast of displacement this river meanders. To achieve this aim، measured the situation of river plan and geometric indices as the channel length، the number of meanders، the sinuosity، the central angle، the radius of curvature of meanders and channel width in GIS and AutoCAD in four separate reaches and compared with each other. The results showed that during the period under review، dropped the average for more morphometric parameters of the river. For example the river channel length of 6200 meters، Sinuosity 3.0، the number of meander loops 31، the average central angle of 1.4 degrees and an average channel width of 9 m is reduced. Also the study of change process in four reaches showed that the changes and trends in reaches were different. In reach 1 to reach 3، the most geometric parameter values were decreased while in fourth reach the values were increased. Factors influencing these changes can be discharge، land slope، soil type and land use types within the river cited. With respect to the maximum number of meanders too developed in reach of 4 and in the vicinity of Gonbad Kavoos، the highest risk areas was in this reach.