اثرات مستقيم و غير مستقيم نفت بر بهره‌وري كل عوامل توليد اقتصاد ايران با استفاده از روش سيستم معادلات همزمان

(Direct and Indirect Effects of Oil on Total Factor Productivity in Iran's Economy (Using Simultaneous Equations System

نفت نقش مهمي را در تأمين منابع مالي كشور ايفا مي‌كند و مي‌تواند به عنوان اهرمي مثبت در جهت ارتقاي بهره‌وري كل عوامل توليد و كاهش شكاف فني كشور با كشورهاي توسعه يافته عمل كند اما اكثر كشورهاي صاحب درآمدهاي نفتي با وجود حجم قابل توجه درآمدهاي حاصل از اين منابع، عملكرد مناسب اقتصادي ندارند. از اين رو مطالعه حاضر با بهره‌گيري از سيستم معادلات همزمان به بررسي اثرات مستقيم و غيرمستقيم نفت بر بهره‌وري كل عوامل توليد اقتصاد ايران طي دوره زماني 1392-1357 پرداخته است. نتايج برآورد مدل به روش 3SLS نشان مي‌دهد، اثر مستقيم درآمدهاي نفتي بر بهره‌وري كل عوامل توليد منفي و معني‌دار است. همچنين اثر درآمدهاي نفتي در معادلات انباشت سرمايه انساني، انباشت تحقيق و توسعه داخلي و توسعه مالي منفي و معني‌دار و در معادلات سرريز تحقيق و توسعه شركاي تجاري و انباشت فناوري اطلاعات و ارتباطات مثبت ولي بي‌معني است. براساس نتايج مطالعه، اثر انباشت سرمايه انساني، انباشت تحقيق و توسعه داخلي، سرريز تحقيق و توسعه شركاي تجاري، توسعه مالي و انباشت فناوري اطلاعات و ارتباطات مثبت و معني‌دار و اثر توسعه مالي بر بهره‌وري كل عوامل توليد مثبت و بي‌معني است. لذا براساس نتايج به دست آمده انتظار مي‌رود سياست‌گذاران و تصميم‌گيران اقتصادي كشور با مديريت درست منابع ارزي حاصل از فراواني منابع نفتي از كانال تدوين صحيح سياست‌هاي اقتصادي (هماهنگي سياست‌هاي سمت عرضه و تقاضا با محوريت بسط بازار مؤلفه‌هاي دانش محور) در جهت ايجاد تحول فني درون‌زا و بهبود بهره‌وري كل عوامل توليد گام بردارند.

Oil plays an important role in financing the country and can be used as a positive tool for improving total factor productivity and can reduce technical gap with developed countries. But most of the oil countries with oil revenues, despite the considerable value of these resource revenues, do not have appropriate economic performance. Therefore, this study utilizes a system of simultaneous equations to evaluate the direct and indirect effects of oil on the economy's total factor productivity during the period 1978-2013. The results by 3SLS show, the direct effect of oil revenues on total factor productivity is negative and significant. Also the effect of oil revenues on the equations of human capital accumulation, domestic research and development accumulation and financial development equations are negative and significant and in the research and development spillovers of trade partners and information and communication technology accumulation equations are positive and non-significant. According to the results, the effect of human capital, domestic research and development accumulation, research and development spilloversof trade partners, and information and communication technology equations are positive and significant and the effect of financial development on total factor productivity is positive and non- significant. Therefore, it is expected that politicians and decision-makers with the management of appropriate resources (coordination of supply and demand side policies with a focus on the development of knowledge-based components market) take steps in order to create endogenous technical change and improve total factor productivity.