بررسي تأثير دگرآسيبي بعضي از ارقام محلي و اصلاح شده برنج استان گيلان و مقايسه آن با ارقام شناخته شده مؤسسه بين‌المللي تحقيقات برنج (IRRI )

Evalution of Allelopathic Potential of Some Traditional and Improved Rice Cultivars of Guilan Province and their Comparison With Allelopatically IRRI Approved Rice Cultivars

به منظور بررسي توان دگرآسيبي برخي ارقام برنج استان گيلان و مقايسه آن با ارقام برنج شناخته شده داراي توان دگرآسيبي، يك طرح فاكتوريل ( 2×7 ) در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال زراعي 1384 در دانشكده كشاورزي دانشگاه گيلان به اجرا گذاشته شد. فاكتور اول شامل 7 رقم برنج (ارقام بومي ‌هاشمي، علي كاظمي و طارم، ارقام اصلاح شده خزر و درفك و دو رقم داراي توان دگرآسيبي دلار و IR64 از IRRI) و فاكتور دوم در دو سطح شامل كشت خالص اين ارقام و كشت مخلوط هر رقم با سوروف بود. به علاوه، 3 كرت‌ به عنوان شاهد، براي كشت خالص سوروف منظور گرديد. سرعت رشد و شاخص سطح برگ علف هرز سوروف در پايان هفته‌هاي دوم، چهارم، ششم و هشتم پس از نشاء برنج در كرت‌هاي مخلوط و شاهد اندازه‌گيري شد. در پايان هفته‌هاي سوم، ششم و نهم پس از نشاكاري تعداد و انواع علف‌هاي هرز در واحد سطح در كرت‌ها شمارش شدند. با نمونه‌برداري از بوته‌هاي برنج در هفته‌هاي دوم، چهارم، ششم و هشتم پس از نشاء و عصاره‌گيري از اندام‌هاي گياهي (برگ، ساقه و ريشه) در آزمايشگاه، تأثير غلظت‌هاي مختلف (50 و 100 درصد) آنها بر جوانه‌زني بذرهاي سوروف و تاج خروس آزمون گرديد. نتايج بررسي صفات فيزيولوژيك نشان داد كه رقم دلار در كشت مخلوط با سوروف در مقايسه با ساير ارقام باعث كاهش شاخص سطح برگ، كاهش سرعت رشد و تقليل تعداد بوته در واحد سطح و نقصان عملكرد سوروف گرديد و در مقايسه كشت مخلوط نسبت به كشت خالص، رقم دلار توان دگرآسيبي بالاتري نسبت به ساير ارقام از خود نشان داد. هم‌چنين، رقم دلار بيشترين توان بازدارندگي جوانه‌زني روي بذرهاي علف‌هاي هرز مذكور را داشته كه در هفته‌هاي دوم و ششم پس از نشا، تأثير آن شديدتر بود. با آغاز مرحله زايشي، گياه برنج از توان دگرآسيبي آن كاسته شد. از بين اندام‌ها، برگ‌ها داراي پتانسيل بالاتري بوده و هر چه غلظت عصاره‌ها از 50% تا 100% افزايش يافت بر ميزان قدرت بازدارندگي آن نيز افزوده شد. به عبارتي ديگر عصاره خالص برگ‌هاي رقم دلار در هفته‌هاي دوم و ششم پس از نشاء، بالاترين توان دگرآسيبي را بين تيمارها نشان داد.

To compare the allelopathic potential of some Guilan province rice cultivars with allelopathically approved IRRI rice cultivars, a factorial experiment was conducted in completely randomized block design with 3 replications on the Experimental Farm of Agricultural College of Guilan University in spring 2005. Two factors including a) seven rice cultivars (traditional cultivars of Hashemi, Ali Kazemi, and Tarom and 2 modern cultivars of Khazar, and Dorfak and two IRRI cultivars of Dollar and IR64), and b) two types of planting, (including monoculture and mixed culture of each cultivar with Barnyardgrass) were used. A monoculture of Barnyardgrass was also used as a control. Growth rate (GR) and leaf area index (LAI) of Barnyardgrass were determined after 2, 4, 6, and 8 weeks of transplantation (WT), in mixed and monoculture treatments. In addition, after 3, 6, and 9 WTs the type and number of weeds in 1 m2 of each plot was determined. Rice plant samples were taken in 2, 4, 6, and 8 WTs, and were extracted in the Lab to be tested for germination for barnyardgrass and redroot pigweed seeds in Petri dishes. The filed research results showed that GR, LAI, number of weeds and yield of barnyardgrass grown with Dollar cultivar were lower than the others, which indicates higher allelopathic properties of this cultivar. Rice cultivars water extract evaluation of Petri dish also showed that Dollar cultivar has higher allelopathic potential than the other cultivars. Increasing the concentration of the water extracts increased the suppression of treated seedlings. From starting to geramination stage of the rice cultivars, allelopathic effects of the water extracts decreased. Leaves had the highest level of allelopathic potential in comparison to other organs. In other words, the pure extract of Dollar cultivar taken form samples in 2 and 6 WTs had the highest allelopathy potential among the cultivars and samples.