صدق و كذبِ عاطفه، در مرثيه‌هاي متنبي

Truth and untruth of emotions in the elegies of Al-mutanabbi

مرثيه دربردارنده احساسات و عواطف دردناك شاعر است. سوزش دروني شاعر به خاطر فقدان عزيزان يا مصائب اجتماعي، افول ارزش ها و... در قالب مرثيه خودنمايي مي كند و مي توان گفت مرثيه ها در گستره ي ادبيات غنائي جايگاه خاصي دارد. ازجمله شاعراني كه مرثيه هاي قابل بحث دارد متنبي (303-354) است. وي اندوه خود را بر مصائب روزگار و فقدان عزيزان با سوزوگداز بيان كرده است. در مطالعه مرثيه هاي او اين سوال مطرح است كه صدق عاطفه تا چه حد با سخنان پرسوزوگداز شاعر همخواني دارد؟ و قوت و ضعف عاطفه در مرثيه هاي شاعر زاييده چه عواملي بوده است؟ اين پژوهش بر آن است تا با روش تحليلي توصيفي و نگاه آماري به بررسي مرثيه هاي متنبي و انديشه ها و مقاصد وي در سرودن اين اشعار، به سوالات مذكور پاسخ دهد و دلايل مرثيه گريزي اين شاعر بلندنظر را براي شناخت بيشتر افكار و لايه هاي دروني افكار وي، موردبررسي قرار دهند. نتايج تحقيق نشان مي دهد سروده هاي وي در سوگ عزيزان و دوستان از عاطفه اي صادق برخوردار است اما آنجا كه مرثيه جنبه تكليفي و كاري داشته است، غرض جلب رضايت ممدوح بوده و صدق عاطفه كم رنگ شده است.

Elegy includes the poet's painful emotions. Poet's overwhelming, internal pain due to the loss of loved ones or because of social disasters, decline of values, etc. appears in the form of elegy and it can be mentioned that elegies have a special positions in lyrical literature. Al-Mutanabbi is one of the greatest Arab poets who has written significant elegies in different situations of his personal and social life and expressed his sorrow over the calamities of the world or loss of loved ones in a tragic way. Regarding his elegies, these questions will be raised that: how compatible is the truth of emotion with sorrowful words of the poet? and which factors were involved in making the strengths and weaknesses of the poet's elegies? In this study, it has been attempted to answer the questions through considering Mutanabbi's elegies, thoughts and purposes in writing them, statistically, using the descriptive-analytical method. The results demonstrate that there are true emotions in his elegies over the loss of his loved ones, yet, when it comes to duty and work, the aim was gaining the consent of the praised one and truth of the emotion is inconspicuous.