تحليل تطبيقي داستان غنايي شاه و كنيزك در مثنوي با پيش متن هاي آن (بر اساس نظريه ژرار ژنت)

Comparative Analysis of the lyric story of‘the King and handmaiden’ in Masnavi with its hypertexts(Based on the Gérard Genette’s theory)

تكثر معنايي متن و ماهيت چند آوايي متون ادبي كه در پيوند با نظريه بينامتنيت است، از جمله دست آوردهاي بسيار مهم و مغتنم نظريه هاي ادبي مدرن مي باشد كه چشم اندازهاي متنوعي را در برابر مفسران و منتقدان متون ادبي گشوده است. در ميان آثار روايي، مثنوي مولانا از منظر ارتباطات بينامتني، بويژه از لحاظ فزون متنيتي بي مانند است؛ چنان كه نخستين داستان مثنوي، شاه و كنيزك، بيش متن چندين جريان و داستان مشابه در متون روايي و غير روايي هم چون فردوس الحكمه، عيون الاخبار، قانون، ذخيره خوارزمشاهي، چهارمقاله، اخبار النساء، اسكندرنامه، اقبال نامه ، جوامع الحكايات و مصيبت نامه است. مقايسه اين داستان با روايات پيش متن آن، بر اساس نظريه فزون متنيتي ژنت، سواي تعيين ميزان ارتباط آنها با يكديگر، نمايش گر ذوق سرشار مولانا در هنر داستان پردازي است. در اين جستار، تجزيه روايت مثنوي به پيرفت هاي گزاره ها و تحليل تطبيقي آن ها با اجزاي روايات پيش متن بر مبناي نظريه فوق، نشان مي دهد كه ارتباط روايت بيش متن با پيش متن هاي منظوم، از نوع گشتار غير مستقيم و پيچيده است و ارتباط آن با پيش متن هاي منثور، از نوع جايگشت شعر سازي است. همچنين كاربست اصل تداعي آزاد، كه حاصل آن استفاده بسيار مولوي از داستان هاي درونه اي و گريزهاي آگاهانه و عامدانه معنايي است، به شكست هاي پي در پي در خط داستان انجاميده است.

The semantic plurality of the text and the polyphonic nature of the literary texts, which are connected to the theory of intertextuality, are some of the important and appreciated results of the modern literary theories that have opened various landscapes before the commentators and literary critics. Regarding the intertextual connections view, especially the hypertextuality, Rumi's Masnavi is a unique work among the narrative pieces, as its first story, i.e. ‘The king and The Maid’ has been the hypertext of several similar stories in some narrative and non-narrative texts. The comparison of this story to its prelude narratives based on Genette’s theory of hypertextuality, demonstrates Rumi’s rich taste in storytelling and also determines the extent to which they are connected. In this study, the analysis of Masnavi’s narrative to its sequences of propositions and the comparison of the components of the hypertext narratives based on the above theory shows that the relation between hypertext narrative and poetic prelude is from the indirect and complex transformation and to prose prelude is from the versification transposition. In addition, the application of the principle of free association is originated from Rumi’s affluent usage of histoire enchassee (enshrined) stories and conscious semantic digressions which lead to the successive failures in the story line.