مطالعه پارامترهاي ژنتيكي صفات مرتبط با آندوسپرم در تلاقي‌هاي برنج

(Study of Genetic Parameters of Endosperm Related- Traits in Crosses of Rice (Oryza sativa L

به منظور مطالعه نحوه عمل ژن در ارقام برنج از لحاظ كيفيت پخت براي صفاتي نظير درجه حرارت ژلاتينه شدن، غلظت ژل و ميزان آميلوز، چهار رقم برنج با سطوح متفاوتي از صفات، مورد مطالعه قرار گرفتند. ده جمعيت والدين، F1، RF1، BC1، RBC1، BC2، RBC2، F2 و RF2 با استفاده از روش تجزيه ميانگين نسل‌ها و در شرايط آزمايشگاه براي دو تلاقي سنگ طارم×گرده و IRRI2×IR229 مورد ارزيابي قرار گرفتند. معني‌دار شدن يكي از آثار متقابل يعني [i]، [j]1، [j]2، [l]1، [l]2، [l] در براي صفات مورد بررسي نشان داد كه علاوه بر عمل ژن افزايشي- غالبيت، اثر متقابل غير آللي دو ژني نيز وجود دارد به جز براي صفت درجه حرارت ژلاتينه شدن در تلاقي سنگ طارم×گرده. در حالت دو ژني، اپيستازي از نوع مضاعف براي صفت غلظت ژل در تلاقي IRRI2×IR229 مشاهده گرديد. آثار سيتوپلاسمي و اثر متقابل سيتوپلاسي/ هسته‌اي براي صفات غلظت ژل و ميزان آميلوز، در هر دو تلاقي معني‌دار بودند. توارث‌پذيري عمومي و خصوصي به ترتيب در دامنه 0/77 تا 0/99 و 0/05 تا 0/93 براي كليه صفات برآورد گرديدند. در تجزيه آماري اجزاي واريانس، براي تمام صفات و تلاقي‌ها واريانس افزايشي معني‌دار بود. معني‌دار شدن اجزاي و (كوواريانس افزايشي× غالبيت) به طور غير مستقيم نشان‌دهنده وجود اثر غالبيت ژن‌هاست. انجام دورگ‌گيري و گزينش در نسل‌هاي تفكيك بالاتر براي صفات غلظت ژل و ميزان آميلوز و اعمال گزينش در نسل‌هاي اوليه براي صفت درجه حرارت ژلاتينه شدن در برنامه اصلاحي اين صفات موثر است.

In order to study gene action in rice for traits related to quality (gelatinization temperature, gel consistency and amylose content), four varieties of rice (Sang-e-Tarrom, Gerdeh, IRRI2 and IR229) were investigated. Ten different generations including P1, P2, F1, RF1, BC1, RBC1, BC2, RBC2, F2 and RF2 were evaluated using generation mean analysis. In generation mean analysis, one of non-allelic interaction components, [i], [j]1, [j]2, [l]1, [l]2, [l] was significant indicating the genetic model of these characters were described by additive-dominance model with non-allelic gene interaction (except for gelatinization temperature trait in Sang-Tarrom × Gerdeh cross). The cross IRRI2×IR229 showed duplicate epistasis for gel consistency trait. Cytoplasmic effects and interactions between cytoplasmic and nuclear effects in two crosses were significant for amylose content and gel consistency traits. The estimation of narrow and broad-sense heritability for two crosses were 0.77 to 0.99 and 0.05 to 0.93, respectively. The predominantly additive nature of the genetic variability was further revealed by the variance components. Component D was detected significant in all the crosses. The covariance component and , however, showed indirectly that dominance contributed significantly to variability at the variance level. Therefore, according to the obtained results, selection can be effectively done in later segregation generations for gel consistency and amylose content and in early generation for traits.