پديدارشناسي ازدواج با محارم در دوره‌هاي ايلام باستان و هخامنشي

The phenomenology of Xwēdōdah in the periods of ancient Elamite and Achaemenid

يكي از مسائل فرهنگي برخاسته از انديشة سياسي در ايلام باستان، ازدواج با محارم (خودوده) بوده است. ازدواج با محارم، بهويژه در ميان خاندان سلطنتي، رايج بوده است. آنچه اهميت تبيين اين نوع آيين را دوچندان ميكند، اين است كه چنين انديشه‌اي در بازة زماني بسيار طولاني انجام ميشده است. پديداري اين آيين براساس شواهد باستانشناختي به دورة تاريخيِ ايلامي برميگردد. در دورة هخامنشي، تأثيرات اين آيين با تغييراتي كه ناشي از انديشة سياسي غالب هر دوره است، تداوم داشته است. در ايران باستان، مذهب و انديشة سياسي به‌شدت تحت تأثير «زيست‌جهان ها» بوده و افقهاي هارمونيك داشتهاند. در اين مقاله، به ازدواج با محارم بهمثابة آييني برخاسته از انديشة سياسي در جهت جاودانگي سلطنت نگريسته ميشود كه در دو دورۀ ايلام باستان و هخامنشي وجود داشته و در دورة ساساني نيز به شكلي ديگر تداوم يافته است. اين تحقيق با رويكرد پديدارشناسانه، ماهيت، چيستي و چرايي تداوم اين آيين را با تأويل مصاديق عيني، چون آب، زن، مار و مفاهيم انتزاعي «مارـ الهه» در دورة ايلامي مطالعه كرده و باور به توتم و قدسي تلقي‌كردن آن را برخاسته از انديشة سياسي منبعث از مذهب، توسط نهاد سياست و قدرت، در هر دو دورة ايلامي و هخامنشي، ميداند.

Xwēdōdah had been one of the cultural issues in ancient Iran based on political thought. Xwēdōdah was especially common among royal families. Xwēdōdah tradition has been carried out for a very long period of time; the same factor explains the importance of this tradition. The emergence of this tradition based on archaeological evidence dates back to the Elamite era which continued in Achaemenid era with some changes. In the ancient Iran, religion and politics were heavily influenced by “life-worlds” having harmonic horizons. In this paper, Xwēdōdah is viewed as a ritual demand of political thought in line with the reign immortality which existed in two Elamite and Achaemenid eras and also continued into Sassanid era in another form. This research, using a phenomenological approach, studies the essence and reason of continuation of this ritual along with an objective interpretation of such evidence as water, woman, snake and abstract concepts like "Snake Goddess". Finally, it is concluded that belief in totems and their holiness originate from the demands of political thought on the basis of religion, by the institution of politics and power in both Elamite and Achaemenid eras.