تحليل فلسفي پيشرفت و اركان آن بر اساس آيات قرآن كريم

يكي از پيش‌نيازهاي تدوين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، تعيين دقيق مفهوم «پيشرفت» در رويكرد اسلامي است. در اين زمينه، تعريف‌هاي متفاوتي ارائه شده است. اين مقاله با استفاده از روش «تحليلي و استنباطي» و استمداد از آيات قرآن كريم، به تبيين ماهيت «پيشرفت»، اركان و مقوّمات آن مي‌پردازد. سؤال اصلي اين است كه در نگاه قرآني، چه تحولي را مي‌توان «پيشرفت» ناميد؟ يافته‌هاي تحقيق بيانگر آن است كه در نگاه قرآني، پيشرفت يك شيء يا جنبه‌اي از آن بدين‌معناست كه آن شيء به گونه‌اي متحول گردد كه آثار متوقع از طبيعت آن نمايان شده و با ساير اجزا و بخش‌هاي مرتبط با او سازگار باشد. اين مفهوم از «پيشرفت» داراي سه ركن «عقلانيت»، «معنويت» و «عدالت» است. در رويكرد قرآني، تحقق پيشرفت در هر مرحله يا عرصه‌اي متوقف بر تحقق اين سه ركن است؛ اركاني كه خود نيز با يكديگر ملازمه دارند. از اين‌رو، سير تحولي را كه در آن تمام اركان سه‌گانه مزبور تحقق نيابد نمي‌توان پيشرفت دانست.