سنجش امكان پذيري به كارگيري سيستم گزارش دهي كيفيت زندگي در برنامه ريزي شهري اصفهان

Application of Quality of Life Reporting System in Urban Planning of Esfahan

كيفيت زندگي، انگاشتي كليت‌باور، نسبي، پيچيده و چندبُعدي است كه به تمام ابعاد فضايي برنامه‌ريزي (چون اقتصادي، اجتماعي، كالبدي، سازماني و زيست محيطي) و زمينه‌هاي عيني و ذهني زندگي در مقياس‌هاي فردي و جمعي مربوط مي‌گردد. سيستم برنامه‌ريزي شهري در ايران از اين انگاشت در دستوركار برنامه‌ريزي شهري بهره نبرده و سازوكار قابل به‌كارگيري براي آن تعريف نشده است. در شهر اصفهان نيز با وجودي كه ارتقاء كيفيت زندگي به عنوان يك هدف در دستوركار سيستم برنامه‌ريزي شهري قراردارد ولي در جنبه‌هاي محتوايي و روندكاري برنامه‌ريزي شهري ردپاي انگاشت كيفيت زندگي قابل رديابي نيست. اين كاستي، ارتقاء كيفيت زندگي را با محدوديت روبه‌رو كرده است و در نتيجه نشانگرهاي كيفيت زندگي در دورۀ ده‌سالۀ 1382 تا 1392، به ويژه در زمينه‌هاي مرتبط با كيفيت اشتغال، مسكن، نيروي انساني و امنيت اجتماعي، نشان از كاهش سطح كيفيت زندگي دارند. اين مقاله داراي اهداف سه‌گانۀ نخست) رديابي جنبه‌هاي محتوايي و روندكاري برنامه‌ريزي شهري در اصفهان، دوم) سنجش امكان‌پذيري چگونگي راه‌اندازي، مناسب‌سازي و به‌كارگيري سيستم گزارش‌دهي كيفيت زندگي در سيستم برنامه‌ريزي شهري در اصفهان و سوم) بحث در مورد چگونگي اثرگذاري سيستم گزارش‌دهي كيفيت زندگي بر سيستم برنامه‌ريزي شهري در اصفهان در راستاي ارتقاء كيفيت زندگي، است. به منظور دستيابي به اهداف مقاله يك فرايند توصيفي، اكتشافي و تجويزي متشكل از سه مرحله طراحي و پيموده شده‌است: مرحلۀ نخست اين فرايند به چيستي‌هاي مرتبط با‌ زمينه‌هاي نظري و فني انگاشت كيفيت زندگي، ارتقاء كيفيت زندگي و سيستم‌هاي گزارش‌دهي كيفيت زندگي مي‌پردازد. مرحلۀ دوم به سنجش كيفيت زندگي در شهراصفهان با به‌كارگيري روش مميزي اجتماعي بر پايه مقياس‌گذاري ليكرت، ونيز به سنجش بود و نبود و رديابي جايگاه سيستم گزارش‌دهي كيفيت زندگي در اين شهر مي‌پردازد. در مرحلۀ سوم، سنجش امكانپذيري به‌كارگيري سيستم گزارش‌دهي كيفيت زندگي در سيستم و سازوكار برنامه‌ريزي شهري در اصفهان در دو جنبۀ محتوايي و روندكاري با استفاده از روش تحليل محتواي متون سازماني و اسناد برنامه‌هاي شهري اصفهان و نيز با استفاده از روش مصاحبه با كارشناسان انجام شده‌است. نتايج سنجش‌ها نشان از آن دارد كه ارتقاء كيفيت زندگي در شهر اصفهان وابستگي مستقيم به تدبير و شكل‌گيري سيستم گزارش‌دهي كيفيت زندگي در دستوركار سيستم برنامه‌ريزي شهري دارد. اين كار نيازمند تمهيدات و دگرگوني‌هاي لازم در برقراري هماهنگي در ابعاد فضايي برنامه‌ريزي و نيز جنبه‌هاي محتوايي و روندكاري در سيستم برنامه‌ريزي شهري است.

Quality of life (QOL) is a proportional, complicated and multidimensional concept that generalized in terms of notion which relates to all of the aspects of spatial planning (such as economic, social, physical, organizational and environmental features) and the subjective and objective context of life in both individual and plural scales. The system and mechanism of urban planning in Iran is not beneficial with this concept and there is not a sufficient way to apply (QOL) in planning. Although in Esfahan city upgrading the (QOL) has been considered as a goal in the urban planning agendas, it is not clearly detectable in the procedural and substantial aspects of the urban planning and its mechanism. This lake of planning system, affected the following (QOL) upgrading goal in a planning process encounters the (QOL) upgrading goal with limitation that cause the reduction in (QOL) indicators (specially in quality of employment, quality of housing, human resources and social security) during the ten years (2003-2013). This article has triple goals: first) tracing substantial and procedural aspects of Esfahan's urban planning Second) assessing the feasibility of quality of life reporting system (QOLRS)'s implementation, adaptation and application in Esfahan's planning system. Third) discussion on (QOLRS) impacts on Esfahan's planning system in order to upgrading (QOL). In order to attain the triple goal of this paper a descriptive, exploratory and prescriptive process adopted: In the first stage of this process, looks for the what are regarding the theoretical and technical fields of (QOL), (QOL) upgrading and (QOLRS). In second stage assessing the (QOL) in Esfahan by using social survey method basd on Likert scaling and assessing the existence of (QOLRS) and tracing its position in this city will be done. In the third stage of this process, the feasibility of utilization of (QOLRS) in the system and mechanism of urban planning in Esfahan was studied in two substantial and procedural aspects through content analysis of organisational reports and documents of urban plans of Esfahan and also interviewing staff of the city’s organisations. The result of assessments shows that upgrading the (QOL) in Esfahan has direct correlation with devising and formation of (QOLRS) and the mechanism in the agenda of urban planning system. It requires commitments and changes to coordinate the spatial dimensions, substantial and procedural aspects in urban planning system.