وحدت وجود در مثنوي مولانا و تائيه ابن فارض

Unity of Being in Maulana’s Masnavi and Ibn Fariz’s Taeiyeh

ابن فارض از بزرگترين سرايندگان شعر صوفيانه در ادبيات عرب است؛ از سوي ديگر مولانا، خداوندگار عشق و عرفان در ادبيات فارسي است كه زيباترين و مهمترين مضامين عرفاني در اشعار آن دو يافت مي شود. جهان بيني و نگرش آن دو عارف بزرگ، با يكديگر شباهت هاي قابل توجهي دارد و در بسياري از موضوعات عرفاني مشابهت و مطابقت تام دارد. زير بنا و شالوده اعتقادشان بر «وحدت وجود» و ادراك آن است. نظريه «وحدت وجود» از مهمترين مباحثي است كه در عرفان از دير باز مطرح بوده است، تا زماني كه ابن عربي در قرن هفتم آن را، به صورت حكمي و فلسفي بيان كرد. بنابراين انديشه اين دو عارف بزرگ از جهاتي شبيه به انديشه هاي ابن عربي است، با اين تفاوت كه ابن عربي به صورت مستدل و معقول مساله «وحدت وجود» را مطرح كرده و مولانا و ابن فارض به صورت عاشقانه و با زبان شعر آن را بيان كرده اند. اين دو عارف بزرگ، اگرچه هركدام شيوه خاصي در سلوك داشته اند، ولي به يك نتيجه واحد رسيده اند و آن رسيدن به وحدت از طريق عشق و شهود و فنا و... است. اين امر اقتضا داشت، تا مقوله «وحدت وجود» و چگونگي نايل شدن به آن، در انديشه و آثار منظوم اين دو عارف شاعر بررسي و مقايسه شود.

Ibn-al-Faridh is one of the most eminent Sufi poets in Arabic literature; Maulana (Rumi), on the other hand, is regarded as the master of love and mysticism in Persian literature. The most beautiful and the most significant mystical notions could be find in their poetry. These two mystics have considerable similarities in their worldviews and thoughts, which are completely overlapping in many mystical subjects. For both, the foundation and the basis of their belief is built upon “the unity of being” and its perception. The notion of “the unity of being” is one of the most important debates which has been discussed in mysticism from very old times. It was in the 7th century AH that Ibn Arabi expressed it in a philosophical framework. Therefore, the beliefs of the two mentioned great mystics resemble very much those of Ibn-Arabi in some aspects, with the difference that Ibn-Arabi has discussed the question of “the unity of being” in a reasonable and logical way, while Maulana and Ibn Fariz have expressed it in the language of love and poetry. Although these two great mystics have suggested special ways of spiritual wayfaring, they have reached the same result, i.e., reaching unity through Love, intuition, annihilation, and so on. Thus, there was a need to investigate the notion of “unity of being” and the way to reach it according to the thoughts and the poetic works of these two mystic poets.