بررسي تطبيقي شخصيت «زن پارسا»ي عطار و «ورتا»ي پرده نئي از بهرام بيضايي براساس نظريه ارسطو

Comparative Survey on Attar’s “Devout Woman” an‎d Varta in Beyzai’s “Straw Curtain” Basis on Aristotle’s View

متون ادبي فارسي منبع مناسبي براي نمايشنامه نويسان و فيلمنامه نويسان است تا دست مايه اثري نمايشي شوند؛ ليكن فقدان مولفه ها و جنبه هاي دراماتيك در آنها موجب مي شود يا متون درخوري به نگارش درنيايند يا كمتر مورد توجه درام نويسان قرار گيرند. بهرام بيضايي در اين بين يك استثنا به حساب مي آيد. وي با شناخت ادبيات كهن فارسي و اشراف كامل به اسلوب تحليل و نگارش درام، توانسته است آثار قابل تاملي خلق كند. فيلمنامه «پرده نئي» نمونه مناسبي از اقتباس ادبي از يك متن ادبي است. در اين مقاله سعي بر آن است با تكيه بر آراي ارسطو در فن شعر در باب كنشگر و رابطه آن با طرح نمايش، اثر بهرام بيضايي را با اصل داستان كهن «زن پارسا» تطبيق داده شود. ارسطو با تعريف شخصيت و رابطه آن با طرح، كاربستي منطقي براي آفرينش يك شخصيت نمايشي ارائه مي دهد كه مي توان به عنوان راهكاري مناسب در اقتباس از آن بهره برد. ارسطو رابطه ميان طرح و شخصيت را كنش مي داند كه عاملي در راستاي شكوفايي شخصيت در بستر طرح نمايشي مي شود. بيضايي با بكارگيري اصول ارسطويي شخصيت مركزي حكايت زن پارساي عطار را با تعريفي روانشناختي و اجتماعي از زني منفعل به قهرماني كنش مند تبديل كرده است.

Ancient Iranian literature is an appropriate source for playwrights and screenwriters to adapt them for the stage. Ancient Iranian literature lacks some aspects of dramatic literature like dramatic narrative or characterization. Thus they have not been used frequently by dramatist. Bahram Beyzai who is well versed in Ancient Persian literature has adapted ancient texts to dramatic ones. “Straw Curtain” is a script that can be a good example for dramatic adaption from a literary text. Bahrām Beyzāi (1938 in Tehran) is an outstanding Iranian film and theatre director، screenwriter، playwright، film editor، producer، and researcher who is famous for his special use of literature and a unique language that preserves traditional Persian language. In this paper Beyzai's adaptation of “Straw Curtain” is analyzed based on Aristotle's views on six factors of a drama components and the relation between plot and character. Beyzai has presented new portrayal of the primary character in “Devout Woman” so that the central female character is not passive.