مفهوم و مباني عدول از اصل برائت

اصل برائت كيفري يكي از مولفه هاي اساسي عدالت كيفري و دادرسي عادلانه است كه به موجب آن همه افراد جامعه بي گناه فرض مي شوند؛ مگر اينكه اتهام آن ها برابر قانون، فراتر از هرگونه شك و ترديد معقول در مرجع قضايي صالح احراز شود. با وجود حاكميت فراگير اصل برائت در امور كيفري، در موارد استثنايي از اعمال اين اصل عدول مي گردد. در اين مقاله در پي پاسخ به اين پرسش ها هستيم كه مفهوم و آثار عدول از اصل برائت كيفري چيست؟ و مباني و چرايي تقديم اماره مجرميت بر اصل برائت چيست؟ در قسمت اول پژوهش حاضر پس از تبيين مفهوم اصل برائت و اماره مجرميت و آثار آن ها به اين نتيجه رسيده ايم كه در اماره مجرميت برخلاف اصل برائت، بار اثبات اتهام معكوس گرديده، مقام تعقيب بي نياز از ارائه دلايل و اثبات مجرميت متهم است، و اين به عهده متهم است كه براي رد اماره مجرميت و اثبات بي گناهي خود، ارائه دليل نمايد؛ ازجمله عوايد ناشي از قاچاق مواد مخدر و پول شويي، لوث در جنايت، مسئوليت ناشي از فراخواندن شبانه و مشكوك ديگري از محل اقامتش، عضويت در دسته يا جمعيتي كه هدف آن برهم زدن امنيت كشور است. در قسمت دوم مقاله مهم ترين مباني و دلايل عدول از اصل برائت ازجمله ضرورت حفظ مصلحت و منفعت اجتماعي، ضرورت تسهيل اثبات جرائم پيچيده و خطرناك، ضرورت ايجاد تناسب و توازن بين طرفين دعوي، ضرورت توجه به شرايط و اوضاع و احوال خاص، اقتضاي عدالت كيفري، امنيت گرايي در تعقيب بعضي از جرائم را تبيين و تشريح نموده ايم. ضمن اينكه نبايد از اين نكته مهم غافل بود كه در راستاي رعايت عدالت، حفظ نظم عمومي و حقوق افراد جامعه همچنان بايد اصل برائت به عنوان عنصر اساسي در فرايند كيفري باقي بماند و عدول از آن و تقديم اماره مجرميت، امري استثنايي و فقط به موجب قانون قابل توجيه است.