تحول سنجي مفهوم ملت در دوره قاجار

دوران حكومت قاجار مصادف با شكل­گيري انديشه ملي­گرايي در جهان به تأثير از انقلاب فرانسه بود. وقوع انقلاب مشروطه، بازتاب ورود اين انديشه­ ها به جامعه ايران بود و ايرانيان كه در نظام استبدادي، بندگان پادشاه به شمار مي­ آمدند، خواستار حقوق ملي و شهروندي شدند. مفهوم ملت پس از ورود به ايران در تقابل با تفكرات مختلف، به اشكال متفاوتي تعبير شد. اين مقاله، گوناگوني برداشت از مفهوم ملت را در ميان اقشار مختلف روشنفكران، علما، حاكمان، توده­ هاي مردم و گروه­ هاي تأثير گرفته از انديشه­ هاي ماركسيستي بررسي مي ­نمايد و به اين نتيجه مي­رسد كه هر كدام از گروه­ هاي مزبور با توجه به زمينه فكري و تأثيري كه از انديشه ها و محيط­ ها­ي فكري مختلف گرفتند، مفهوم متفاوتي از ملت در نظر داشتند و در بسياري موارد، تنها يك جابجايي واژگاني بين مفاهيم رعيت و ملت اتفاق افتاد و ملت به همان مفهوم رعيت بكار ­رفت.