رويكرد روزنامۀ اختر به توسعۀ علمي و پيشرفت و عقب‌ماندگي

نشريات در تاريخ معاصر يكي از ابزارهاي مؤثر اطلاع‌رساني هستند. در دورۀ قاجاريه، هم‌زمان با سلطنت فتحعلي شاه، عباس ميرزا تعدادي از ايرانيان را براي فراگيري علوم و فنون به اروپا اعزام كرد. يكي از آنان به‌نامِ ميرزا صالح با خريد دستگاه چاپ و آموختنِ به‌كارگيري آن، به كمك مهندسي فرانسوي نخستين روزنامه را با عنوان «كاغذ اخبار» در دورۀ محمدشاه به‌راه انداخت. گام دوم را اميركبير در زمان حكومت ناصرالدين شاه با چاپ روزنامۀ «وقايع اتفاقيه» برداشته بود. اين اقدامات گرچه ارزشمند و قابلِ‌تقدير بود، ولي انتظارات اقشار بيدار و دلسوز جامعه را براي اهداف بلند پيشِ‌رو برآورده نمي‌كرد. به‌دليل استبداد شديد قاجاريه گروهي از انديشمندان ايراني راهي ديار غربت شدند و با مشقت‌هاي فراوان به چاپ نشرياتي در لندن، پاريس، استانبول، كلكته، قاهره و ساير نقاط جهان مبادرت كردند و وظيفۀ خود را نسبت‌به وطن و رهايي آن از سلطۀ استبداد و جهل و عقب‌ماندگي انجام دادند. يكي از اين نشريات روزنامۀ اختر بود كه از ابعاد مختلف موردِ توجه پژوهشگران تاريخ ايران قرار گرفته است. اختر را از جهات گوناگوني مي‌توان مورد بررسي دقيق و علمي قرار داد و به نتايج ارزشمندي دست يافت. در مقالۀ حاضر ما به بُعد توسعۀ علمي و پيشرفت و عقب‌ماندگي از منظر روزنامۀ اختر پرداخته‌ايم؛ امري كه به‌نظر مي‌رسد از نخستين شماره‌هاي به‌عنوان دغدغه‌اي دائمي و به روش‌هايي ابداعي و تأثيرگذار آن را دنبال كرده است.