تحليل مقايسه‌اي ديدگاه‌هاي اصحاب نيشابوري و قمي ائمه(ع) در باب امامت

A Comparative Analysis of the Views of Qom & Nishapur Imams' Sahabeh about Imamate

دو شهر قم و نيشابور ازجمله حوزه‌هاي مهمي بودند كه از نيمه دوم قرن دوم به بعد و پس از افول حوزه كوفه، جمع كثيري از محدثان و اصحاب شيعي را در خود جاي دادند. اين دو مركز در تركيب اجتماعي صحابه ساكن آن‌ها، جهت‌گيري‌هاي عقل‌گرايي‌حديث‌گرايي و ارتباط و تعامل با ديگر فرق اسلامي تفاوت‌هاي بسياري داشتند؛ اما در باب مسائل مربوط به امامت، جريان‌هاي مشابهي در هر دو شهر وجود داشت. اين دو شهر باوجود تمام تفاوت‌ها و اختلاف‌هاي بنياديني كه داشتند، درنهايت در باب امامت به نتايج مشابهي رسيدند و در هر دوي آن‌ها سه ديدگاه فكري حضور داشت: ديدگاه معروف به جريان اكثريت كه رؤساي علمي شهر از آن حمايت مي‌كردند، ديدگاه‌هاي پيروان هشام‌بن‌حكم و ديدگاه‌هاي پيروان مفضل‌بن‌عمر. اين مقاله برآن است تا با بررسي تطورات تاريخ فكري امامت در قم و نيشابور، ضمن مقايسه آن‌ها با يكديگر، جريان‌هاي حاضر در آن دو را در دوره حضور ائمه(ع) تا سال 260ق/874م بررسي كند.

During the late 2nd century, Qom and Nishabur were of most important cities which housed numerous Shi'a scholars who collected Imams' Hadiths. Although there were fundamental differences between the social textures of Imams Sahabeh regarding rationality and Hadiths, there were some similarities between the two thought courses, mostly named as "Moaredh Stream"[Contrast stream]. This stream of thought which could be said to belong to the Shi'a majority, believed in the relationship between Imams and angels and a sort of non-prophetic inspiration or revelation for Imams; however, it controverted any exaggeration and superiority and preponderance about them. On the other hand, marginal streams could be regarded as outcomes of Hisham ibn Hakam and Mofazzal bin Omar opinions which had some followers in both Qom and Nishabur. It seems Qom and Nishabur, despite all their dissimilarities and differences, got to similar upshots regarding Imamate. Three thought lines were present in both cities: first that of the majority supported by the city scientific scholars and Faqihs, second, Hisham Hakam viewpoint and third, Mofazzal bin Omar standpoint.