مخنف‌ بن‌ سليم ازدي؛ تقابل تعصب قبيله‌اي و گرايش‌هاي شيعي

Mekhnaf Bin Salim Azdi Tribal Prejudice versus Shia trends

مخنف‌بن‌سليم ازدي يكي از ياران حضرت علي(ع) در دوران خلافت آن بزرگوار بود؛ او باوجود داشتن گرايش ­هاي شيعي و مناصبي كه در دولت علوي داشته، تبعيت همه‌جانبه نداشت. هدف از اين مقاله، كنكاش اين مسئله است كه چرا وي در زماني تابع امام(ع) و زماني نيز به فرمان‌هاي آن حضرت بي‌اعتنا بود يا از نبردهاي زمان آن حضرت اظهار نارضايتي مي‌كرد. فرضيه پژوهش آن است كه تضاد بين دو حس دروني مخنف‌بن‌سليم، شامل تمايلات مذهبي و تعصب قبيله‌اي، علت تصميم‌گيري‌هاي متفاوت وي بوده است. در اين مقاله با استناد به سخنان و خطب و عملكرد خود مخنف اين موضوع به روش توصيفي‌تحليلي بررسي شده است. براساس يافته‌هاي اين پژوهش، مخنف در جمل از هواخواهان جدي حضرت امير(ع) بود و به‌همراه برادرانش، به درخواست كمك امام لبيك گفت؛ اما پس از مشاهده درگيري‌هاي دنباله‌دار در صفين و كشته‌شدن هم‌قبيله‌اي‌هاي خود، تحتﺗﺄثير عصبيت قبيله‌اي، آن شور و همت دوران اوليه خلافت خلافت امام‌علي(ع) را ادامه نداد و تاحدودي موضعي انفعالي گرفت. به همين علت در جريان حكميت نيز جزو سرداراني نبود كه مُصّر بودند نبرد را ادامه دهند. پس از صفين نيز در مواقعي از دستورات امام‌علي(ع) تبعيت مي‌كرد كه با هواخواهي از افراد قبيله‌اش تعارضي نداشته باشد؛ البته حس هواخواهي از اهل‌بيت(ع) همواره تا زمان مرگ در وي وجود داشت. چنان‌كه در سال 61ق، برخلاف برادرش، به ياري حسين‌بن‌علي(ع) نشتافت؛ اما در سال 64ق، به خونخواهي امام‌حسين(ع) همراه توابين قيام كرد و در عين‌الورده كشته شد.

Mekhnaf Bin Salim Azdi is one of Imam Ali’s men during his governance but he was not completely obedient in spite of his Shia trends and his posts. This article tries to find why Mokhnaf sometimes follows Emam Ali and at other times ignores his demands or disagree with Imam Ali’s wars. This article is done through an analytic-descriptive method based on Mokhnaf Bin Salim Azodi’s quotes and behavior. In fact, although Mokhnaf was one of Imam Ali’s men in Jamal Challenge, but he announced his disagreement when some men of his tribe men were killed in Siffin War. His sermons somehow were effective in accepting Hakamiat. He didn’t have any attempt to support Imam Ali in this war. After war period, he also didn’t have serious facing with Moavieh warriors who destroyed cities and town exception to those cases that his own tribe was in danger. Yet, his family kept their Shia trends and the famous writer, Abi Mokhnaf Lout Bin Yahya Azodi is one of his ancestors.