نگاهي به تأثير نظام مالياتي بر شورش غريب‌شاه

A Look at the Impact of Tax System on Qarib Shah’s Riot

شورش‌هاي اعتراض‌آميز كه واكنشي به اوضاع نامطلوب حاكم بر جامعه محسوب مي‌شوند، علت‌هاي مختلفي دارند كه بازشناسي آنها رهيافتي به زندگي اجتماعي مردم و بازيابي تاريخ اجتماعي است. بررسي شورش‌هاي دوره صفويه نيز از اين قاعده مستثنا نيست؛ به‌ويژه كه در تاريخ‌نگاري اين دوره، زندگي اجتماعي مردم و طبقات فرودست، جز اشاراتي واگذاشته شده‌ است. شورش مردم گيلان در آغاز پادشاهي صفي كه به نام شورش غريب‌شاه شناخته مي‌شود، نمونه مهمي از شورش‌هاي گروه‌هاي فرودست است كه اين پژوهش علت‌ها و عوامل مؤثر در آن را بررسي مي‌كند. اين بررسي مبتني بر دو دسته از گزارش‌ها و نوشته‌هاست: گزارش‌هاي مورخان دوره صفويه و نظريه‌ها و تحليل‌هاي پژوهشگران معاصر. بررسي دقيق گزار‌ش‌ها نشان مي‌دهد كه شورش گيلان در آغاز پادشاهي شاه‌صفي، به‌طور مشخص اعتراض به پادشاهي شاه‌صفي نيست بلكه ريشه‌ها و زمينه‌هاي آن را بايد در دوره پادشاهي شاه‌عباس جستجو كرد. مهم‌ترين علت‌ها در نحوه حكومت و اداره ايالت گيلان و فشارهاي مالياتي در قالب گرفتن اخراجات گوناگون است كه موجب سلب امنيت اقتصادي مردم اين ايالت در دوره شاه‌عباس ‌اول شد. اين پژوهش به شيوه توصيفي‌تحليلي و با استفاده از گزارش‌هاي تاريخي و اسناد و تحليل‌هاي پژوهشگران به موضوع مي‌پردازد.

Riots, in fact a remonstrative reaction to unfavorable conditions of the society, occur for different reasons, the recognition of which will help us to better understand social life of people and retrieve their social history. The riots occurred during Safavid era is no exception, especially that except in few cases, in the historiography of this era, the social life of people and inferiors are largely ignored. The riots of the people of Guilan at the beginning of Shah Safi’s era, known as Qarib Shah’s Riot, are important examples of inferiors’ riots. In this research, the factors influencing riots will be considered. The study is based on two types of reports and documents: one, the reports presented by Safavid historians and the other theories and analysis by contemporary researchers. Close study of reports show that the riot of Guilan at the beginning of Shah Safi era is not specifically a protest to Shah Safi governance; instead it is grounded in Shah Abbas period. The main reasons of the riots are the methods Guilan province was governed, pressures put on people to pay different types of tax, etc. These in turn endangered the economic security of Guilan people during Shah Abbas period. The method of research is descriptive-analytical; in which historical reports, documents, and analysis presented by the researchers.