برتري بريتانيا بر فرانسه در هند؛ مقدمة گسترش اقدامات بريتانيا در خليج‌فارس

Britain's Superiority over France in India, the Introduction of Expanding their Actions in the Persian Gulf

در ﻧﻴﻤﮥ قرن 18م/12ق، به‌دنبال بروز سلسله جنگ‌هايي در هندوستان كه به‌واﺳﻄﮥ سيادت نيروي دريايي بريتانيا بود، موقعيت فرانسه در هندوستان متزلزل شد و با انعقاد صلح پاريس در سال 1763م/1177ق، تشكيلات آنان به تصرف قواي بريتانيا درآمد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه باتوجه به موقعيت مستحكم كمپاني هند شرقي انگليس در هندوستان و نيز به‌علت مناسب‌بودن موقعيت منطقه‌اي و جهاني بريتانيا، كمپاني انگليسي با ايجاد طرح‌هاي جديد و با به‌كارگيري ابزارهاي سياسي و نظامي، به‌شكل آشكاري درصدد تثبيت موقعيت خود در خليج‌فارس برآمد؛ به‌گونه‌اي‌كه سال 1763م/1177ق را بايد ﻧﻘﻄﮥ عطف و سرآغاز رويكرد سياسي حضور ايك (E.I.C) در خليج‌‌فارس قلمداد كرد كه در اين راستا، شواهدي براي آن برشمردني است: جابه‌جايي كانون تجاري كمپاني هند شرقي انگليس از بندرعباس به بوشهر و بصره (1763م/1177ق)، ورود ايك به نبرد با كعبي‌ها (1763تا1765م/1177تا1177ق)، انتخاب نمايندﮤ كمپاني هند شرقي انگلستان در حكم كنسول بريتانيا در بصره (1763م/1177ق) و انعقاد قرارداد سعدون‌پرايس (1763م/1177ق). مورخان و پژوهشگران به موضوع جنگ‌هاي هفت‌‌ساله بين فرانسه و انگلستان در طول سال‌هاي (1756تا1763م/1170تا1177ق) و پيوند آن با تاريخ ايران و خليج‌فارس توجه اندكي كرده‌اند. اين پژوهش به روش كتابخانه‌اي و با شيوﮤ توصيفي‌تحليلي سامان يافته است. جواد موسوي داليني 1؛ ليدا مودت2 1استاديار تاريخ دانشگاه شيراز، ايران 2استاديار تاريخ دانشگاه شهيد چمران اهواز، ايران

In the middle of the 18th century AH/ 12th century AH, following the series of wars in India by the navy of Britain, the position of France in India was shaken, and their organization was conquered by the British forces during the Paris Peace Treaty of 1763 AD/1177 AH. The results of the research indicate that, considering the strong position of the British East Indies in India and the suitability of the regional and global position of Britain, the British company, by creating new plans and using military and political tools, was striving to establish its position clearly in the Persian Gulf. The year 1763 AD/ 1177 AH can be considered a milestone and the beginning of the political approach to the presence of the IEC in the Gulf, in which there can be evidence of this: the shift of the commercial center of the British East Cameroon from Bandar Abbas to Bushehr and Basra (1763 AD / 1177 AD), the entrance of IEC to the battle with Ka'bah group (1765-1763 AD/ 1177- 1179 AH), the election of the representative of the East India Company as British Consulate in Basra (1763 AD / 1177 AH), and the contract of Saadoun-Price (1763 AD / 1177 AH). For historians and researchers, little attention has been paid to the issue of seven-year wars between France and England over the years (1756-1767 AD/ 1170-1177 AH), and its link with the history of Iran and the Persian Gulf. This research is organized using a library method and with reference to main sources, new studies and using scientific and analytical methods.