سير تحول سياست خارجي تركيه در پرتو بيداري اسلامي: تحول يا تكامل

The Course of Turkish Foreign Policy in Light of Islamic Awakening

حزب حاكم اسلام‌گراي كنوني تركيه در سال 2002 از بطن حكومتي سكولار سر بر آورد كه در حال حاضر تمام تلاشش را در راستاي اتخاذ ديپلماسي مؤثر و ايفاي نقشي پررنگ در تحولات اخير منطقه متمركز كرده است. حزب عدالت ‌و توسعه هم در بُعد سياست خارجي و هم در حوزه سياست داخلي اقدامات قابل توجهي را انجام داده است كه از جمله مي‌توان به بهبود اوضاع اقتصاد، حذف منازعات و رقابت‌هاي مخرب درون‌حزبي، تلاش مستمر براي از سرگيري مذاكرات پيرامون عضويت در اتحاديه اروپا، جلب اعتماد لائيك‌ها و نظاميان تركيه و جلب توجه افكار عمومي و نخبگان عرب اشاره كرد. مقاله حاضر درصدد بررسي تطبيقي سير تحول سياست خارجي تركيه در دوران آتاتورك، اربكان و حزب عدالت‌وتوسعه و موضع‌گيري‌هاي اخير اين كشور در رابطه با تحولات جهان عرب است تا به اين سئوال اصلي پاسخ دهد كه آيا اولويت سياست خارجي تركيه با رهبري حزب حاكم عدالت ‌و توسعه نسبت به دوره‌هاي پيشين درخصوص تحولات اخير منطقه روند تحولي را طي نموده است يا به فرآيند تكاملي قائل است؟ براي دستيابي به پاسخ اين سئوال، ضمن توجه به مفروضات پژوهش، اين فرضيه را مطرح نموده‌ايم كه تلاش ترك‌ها و اولويت اصلي سياست خارجي آن‌ها در كابينه اردوغان عضويت در اتحاديه اروپاست و از اين لحاظ به سنت سياسي‌ ـ ‌تاريخي تركيه و اهداف آتاتورك وفادار مانده و در سياست خارجي خود درخصوص بيداري اسلامي سعي در تلفيق مجموعه سياست‌هاي بعضاً متعارض كابينه‌هاي پيشين و نگاه چندوجهي به جاي تك سونگري داشته‌اند. مقاله حاضر، بررسي اين مهم را در پرتو همگرايي منطقه‌اي و سياست‌هاي اعلامي و اعمالي تركيه درنظر دارد.

The Turkish model of democracy as a special pattern in connecting Islam and democracy has considerable impacts on public opinion and elites of the Arab world. The ruling Justice and Development Party has adopted an efficient diplomacy and meaningful role in regional developments. The present article aims to assess the history of Turkish foreign policy during Ataturk, Erbakan and the Justice and Development Party. The main question is whether the priority of Turkish foreign policy governed by Justice and Development Party regarding regional developments has changed or evolved? The hypothesis of this research is that the main priority of Turkish foreign policy in Erdogan government is membership in the European unio‎n and respect for the political and historical heritage of Ataturk. However, in light of Islamic awakening, the Turkish government has taken a multi-faceted approach which ends up to contradiction and dichotomy between policy and rhetoric.