روابط بازرگاني دولت صفويه با عثماني از دورﮤ شاه صفي تا سقوط صفويان (1039تا1135ق/1629تا1722م)

The Trade Relation between the Safavid Government and the Ottoman Empire from Shah Safi’s period to the Fall of the Safavids (1039-1135 AH)

روابط بازرگاني صفويه با عثماني‌ در سياست‌هاي اين دو دولت پس از معاهدﮤ ذهاب تا سقوط صفويان نقش تعيين‌كننده‌اي ايفا كرد. قدمت اين روابط بسيار بيشتر از آن بود كه با ملاحظه‌هاي ايدئولوژيك و دشمني‌هاي مقطعي به اساس آن خدشه وارد شود. بااين‌همه در روزگار حاكميت صفويان و باتوجه به دشمني‌هاي دولت‌هاي ايران و عثماني، روابط بازرگاني كه تابع وضعيت سياسي بود، با چالش جدي روبه‌رو شد. هر دو دولت تلاش كردند از امتيازات بازرگاني خود در حكم اهرم فشار استفاده كنند. ازطرف‌ديگر، كاهش اقتدار دو دولت و ورود غربيـان در معادلات خليج‌فارس و شرق مديترانه، علاوه‌بر كاهش تعيين‌كنندگي سياسي صفويه و عثماني در منطقه، نقش و توان تجاري آنها را به‌طور جدي كاهش داد. در اين مقاله تلاش خواهد شد به‌شيوﮤ توصيفي‌تحليلي، جنبه‌هاي مختلف روابط بازرگاني اين دو دولت و ﺗﺄثير آن بر مناسبات سياسي و نيز درهم‌آميختگي سياست و تجارت بررسي شود. هدف از انجام پژوهش حاضر واكاوي ﺗﺄثير تجارت بر مناسبات ايران و عثماني از دورﮤ شاه صفي تا سقوط صفويان است.

Economic relationship of Safavids with the Ottoman Empire played a conciderable role in the policies of these two states after the Zohab Treaty till the Safavid fall. The basic antiquity of this relations was much more important than to look it to be seen or wiped out as ideological notes and sectional enmity. Nevertheless, at the time of the Safavid sovereignty and in regard to the hostilities between Iran and the Ottoman Empire, trade relation, as a kind of subject and dependency, became political and faced to serious challenge. Each of these governments tried to use their trade privileges as a force-lever. On the other side, with the decline of these two governments’ power and the entering of the Europeans in Persian Gulf and Middle East along with Iran and Ottoman Empire in political settling of the region, both became seriously weak in controlling the trades in the Gulf regions. Therefore, the main purpose of this essay was to investigate different aspects of the trade between these two governments and their effects on trades relationships between Iran and the Ottoman Empire on the one side, and the political confusions and trade disarrangements of region during the reign of Shah Safi till the fall of the Safavid dynasty on the other side. The research method of this article was on the basis of reviewing the historical texts, documents, and library sources.