تحليلي بر ساختار زندان پيشامدرن و مدرن (نمونۀ پژوهشي: انبار تهران و زندان قصر)

An Analysis of the Pre-modern and Modern Prison Structure Case Study: Tehran’s Anbar and Qasr Prisons

زندان در زمرﮤ نهادهايي است كه از روزگاران گذشته و به اشكال مختلف وجود داشته است. در دوران پيشامدرن، اين احتمال وجود داشت كه هر مكاني كاربري زندان داشته باشد و به اين علت است كه از چاه‌ها، قلعه‌ها، خانه‌ها، باغ‌ها و... در حكم زندان استفاده مي‌شد؛ ولي در دورﮤ جديد تاريخ ايران، با حذف كاربري‌هاي مختلف، فقط از ساختمان‌هايي مشخص با ساختار معين در حكم زندان استفاده مي‌شد. ﻣﺴﺌﻠﮥ پژوهش پيش رو اين است كه با تكيه‌بر انبار تهران و زندان قصر، ساختار زندان‌هاي پيشامدرن و مدرن را بررسي كند. اينكه انبار تهران در جايگاه زنداني پيشامدرن و زندان قصر به‌مثاﺑﮥ زنداني مدرن چه ساختار و فضاي كالبدي داشتند و اينكه از منظر ساختاري، به‌احتمال چه وجوه تشابه و تفاوتي را بين انبار و قصر ممكن است در نظر گرفت. بر اين بنياد، پرسش اصلي جستار كنوني اين است: آيا مي‌توان زنداني همچون قصر را تداوم و استمرار انبار تلقي كرد؟ نتايج اين جستار نشان‌دهندﮤ آن است كه فضاي كالبدي در اين دو نوع زندان، مؤيد گسستي آشكار از ساختار انبار قاجاري به زندان قصر پهلوي است كه در آن از سادگي به پيچيدگي، از تاريكي به نور و از نبود حقوق به حقوق زنداني مي‌رسيم.

Prisons are institutions that have existed in different forms from the past. In the pre-modern era, it was possible that any place of use would be a prison, and that is why wells, caves, houses, gardens and so on were used as prisons. But in the new era of Iranian history, with the removal of different uses, only certain buildings with a certain structure were used as a prison. The purpose of the forthcoming study is to examine the structure of pre-modern and modern prisons, relying on Tehran’s Anbar and Qasr prisons. What was the structure of Tehran's Anbar as a pre-modern prison and Qasr prison as a modern one? What are the similarities and differences between them? an‎d on this basis, the main question of the current study is whether a prison like Qasr could be regarded as the continuation of Anbar. The results of this study indicate that the physical space in these two types of prisons proves a clear gap between Anbar’s Qajar-like structure and Qasr’s Pahlavi-like structure, in which, we get from the lack of rights to prisoners' rights, from simplicity to complexity, and from darkness to light.