سنخ‌شناسي عملكرد سياسي زنان در دستگاه خلافت عباسي (132ـ 656 هـ.ق)

(The Typology of Women’s Political Performance in The Abbasid Institution (132-656 A.H

زنان در صحنة سياست جهان اسلام، با توجه به سنت‌ها، عقايد و آموزه‌هاي ديني، موقعيت متفاوتي داشته‌اند. با وجود بحث‌هاي فقهي و ديني گسترده در اين زمينه، عصر عباسي نقطة عطفي در حيات سياسي زنان به حساب مي‌آيد. در اين دوره حرمسرا، يكي از كانون‌هاي قدرت و از عوامل تأثيرگذار، در فرايند تحولات سياسي و رقابت‌هاي درباري است. زنان حرم، با استفاده از موقعيت‌شان در دستگاه خلافت و نفوذ بر خليفه و خاندان او، امرا و عوامل دربار، به رقابت با ديگر عناصر قدرت پرداخته و در امور سياسي همانند تصميمات حكومتي، عزل و نصب‌ها، توطئه‌هاي درباري و... دخالت مي‌كردند كه معمولاً در دو قالب نمود پيدا مي‌كرد: ـ عملكردي كه با توقع عمومي جامعه از نقش آنها در سياست انطباق داشت. ـ عملكردي كه با اين توقع هماهنگ نبود. اين پژوهش، با استفاده از رويكردي كمي، به مقايسة دو عملكرد متوقَع و غيرمتوقَع سياسي زنان، در دستگاه خلافت عباسي پرداخته است. نتايج اين پژوهش، نشان مي‌دهد كه سهم فعاليت سياسي غيرمتوقع زنان، بيش‌تر از فعاليت سياسي متوقع است.

According to the traditions, beliefs and religious instructions women have had a different place in the political scene of Islamic World. Despite the widespread jurisprudential and religious arguments in this arena, The Abbasid Era is being considered as a turning point in women’s political life. In this period Haram (the separate part of traditional Muslim house where the women lived in the past and the special residency of women in the court) was one of the power’s centers and as an influential factor in political transitions and courtier rivalries. Haram’s women, abusing their position in caliphate institution and influence over the caliph and his family, commanders and agents of the court competed with other power’s elements and interfered in political affairs such as governmental decisions, the dismissal and the installation, courtier conspiracies,…. in which usually emerged in two structures. A performance in which was in conformity with the public expectation of their political role. A performance in which wasn’t in conformity with this expectation. This research using the quantitative approach compares both expected and unexpected political functions of women in The Abbasid administration. The result of this research shows the portion of unexpected political activity of women is more than expected one.