انجمن ايالتي تبريز، تغييرِ الگوي مديريت شهري

The State Council of Tabriz and the New Pattern of City Management

تقابل شيوة ادارة سنتي، انتصابي، غيردموكراتيك و ناكارآمدِ امور شهرها در دورة قاجار با شيوه‌هاي مدرن اداره امور شهري و كشوري، كه ايرانيان عصر مشروطه به تازگي با آن آشنا شده بودند، موجب گرديد تا يكي از اساسي‌ترين خواسته‌هاي نيروهاي اجتماعي مؤثر در انقلاب مشروطيت، شكل‌گيري نهادهاي مدنيِ مدرن و دموكراتيكي باشد كه متضمنِ نقش‌آفريني شهروندان، خارج‌ساختن اداره امور از يدِ اختيار نيروهاي سنتي طرفدار شيوه‌هاي تمركزگرايانه در ادارة امور كشور، گردش نخبگان و تجلّي اراده و هويت اهالي شهري بود. تدوين قوانين مربوط به «انجمن‌هاي ايالتي و ولايتي» و «انجمن بلديه» در مجلس اول شوراي ملي و شكل‌گيري اين انجمن‌ها در برخي ايالات و ولايات، در واقع براي پاسخ‌گويي به همين خواستِ اين نيروها صورت گرفت. پژوهش حاضر با محور قرار دادن شهر تبريز، با روشي توصيفي‌ـ تحليلي درصدد بررسي ميزان موفقيت «انجمن ايالتي تبريز» در تحقق خواسته‌هاي اين نيروهاست. يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد كه انجمن تبريز با به‌خدمت‌گرفتن نوعي از الگوي مديريتي شبه «دولت محلي» شهري مدرن توانست، برنامه‌ها و اقداماتي را تدارك ببيند كه حافظ منافع شهروندان و حفظ هويت تبريز به عنوان پايتخت دوم كشور باشد.

The contrast between the traditional, appointed, non-democratic and inefficient management methods of city affairs in Qajar era and modern ones, which Iranians of constitution Era had recently got acquainted with, caused the formation of democratic and modern civil institution to become one of the most basic desires of the social effective forces in constitution revolution. This led to participating of citizens, removing traditional forces, who were proponents of centralization methods in managing the country affairs, the dominance of elites and the manifestation of city residents, willing and identity. Composing laws related to “village and state councils” and “Municipality council” at the first National consultative Assembly and the formation of these councils in some villages and states was in fact a response to the desires of social forces effective in constitution Revolution. The present research, focusing on Tabriz, by applying descriptive analytic method tries to investigate the rate of Tabriz State Council’s achievement in the materializing the demands of these forces. The finding of this research show that Tabriz council, using a kind of management pattern similar to the local government of modern city, could provide programs and actions which protected the city and state benefits and maintained its identity as the second capital of the country.