روابط فتحعلي شاه قاجار با شاهزادگان و امراي گرجستان بر اساس اسناد فارسي و روسي (آرشيوهاي روسي و گرجي)

The Relations of Fath ‘Ali Shah Qajar with the Georgian Princes and Governors based on the Russian and Persian Documents in the Russian and Georgia Archivals

با روي كارآمدن فتحعلي شاه قاجار (1212-1250ه.ق/1798-1834م ) تغييري در رويكرد سياست ايران نسبت به گرجستان روي نداد. فتحعلي شاه به تأسي از سياست آقا محمدخان (1210- 1211ه.ق/1795-1797م) سعي نمود تا حاكميت ايران را بر سرزمين گرجستان حفظ نمايد. او ابتدا از طريق مكاتبه با شاه گرجستان ـ گرگين خان ـ از او خواست تا به تابعيت ايران درآمده و از اطاعت روسها خارج شود وكماكان در تخت گرجستان برقرار باشد، و در غير اين صورت مي‌بايست منتظر حمله‌اي ديگر از سوي ايران به سرزمين خود باشد. در واقع همزمان با تلاشهاي روسيه در تسلط بر قفقاز و به ويژه گرجستان از طريق ارسال قواي نظامي به منطقه و ايجاد رعب و هراس در آنجا، فتحعلي شاه نيز با انجام مكاتباتي با حاكمان منطقه از جمله گرجي‌ها، شكي‌ها و شيرواني‌ها سعي نمود تا از طريق برقراري مناسبات ديپلماتيك با آنها از دستيابي روسها به قفقازيه جلوگيري نمايد. اما با همه آن تلاشها وي نتوانست مانع جدايي گرجستان از ايران شود و روسها از تمايلات تجزيه‌طلبانه گرجي‌ها استفاده كرده و درآن نفوذ نمودند و از آن طريق توانستند در پايان جنگهاي اول ايران و روس با انعقاد قراردادگلستان، گرجستان را از ايران جدا و تحت حاكميت خود درآورند. اين نوشتار بر آن است تا با روش توصيفي- تحليلي و اِسنادي و با بهره گيري از اسناد فارسي و روسي، روابط فتحعلي شاه قاجار با شاهزادگان و امراي گرجستان را مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار دهد تا از آن طريق تلاشهاي فتحعلي شاه و همچنين دولتمردان او از جمله عباس ميرزا براي حفظ حاكميت ايران در قفقاز از طريق برقراري مناسبات ديپلماتيك با حاكمان آن مناطق را نشان دهد.

There was no change in Iran's policy toward Georgia, when Fath Ali Shah (1212-1250 A.H/1798-1834 A.D) assumed the throne. Fath Ali Shah tried to follow Aqa Mohammad Khan's policy in keeping Georgia under Iranian domination. At First, he wrote to the Georgian king, Gorgin Khan (Georgi XII), asking him to renounce his pact [Georgievsk Treaty of 1783] with Russia, accept Iranian citizenship and remain on the throne [as a vassal of Iran]. Otherwise, he had to expect another invasion of his land [similar to that of Aqa Mohammad Khan in 1795]. Meanwhile, since Russia continued its efforts to take over the Caucasus and especially Georgia by sending troops to the region and spreading fear among the various khanates, Fath Ali Shah, in order to prevent the Russian encroachments, sent a number of letters to the khans and local governors of Georgia, Sheki, and Shirvan encouraging them to keep their historic ties with Iran to prevent Russia from taking over the Caucasus. Fath Ali Shah was not successful in preventing the separation of Georgia from Iran, despite all his efforts. Russia took advantage of Georgia's demands for autonomy from Iran at the end of the First Russo-Iranian War and managed to detach Georgia by the Treaty of Gulistan and made it part of the Russian Empire. This paper seeks to analyze the relations of Fath Ali Shah Qajar with the princes and emirs of Georgia through implementing a descriptive-analytical and documentary methods and using Persian and Russian documents. It tries to show Fath Ali Shah's and his governors' efforts, including Abbas Mirza, to have diplomatic relations with the rulers of the region in order to preserve the sovereignty of Iran in the Caucasus.