تبيين علل و روند بازتاب شخصيت و شورش بهرام چوبين در تاريخ‌نگاري دوره ايلخانان

Explaining the Reasons and the Procedure of Recording Character and Rebellion of Bahram Chobin in the Historiography of the Ilkhanids Era

هدف اين مقاله شناخت علل ثبت رويداد شورش بهرام چوبين بر ضد هرمزد چهارم ساساني (590-579 م)، در متون تاريخي دوره ايلخانان با رويكرد اندرزنامه­ اي است. متأثر از نظريه عبرت در تاريخ، مورخان اين دوره با ذكر داستان بهرام چوبين كه بررسي آن، مسئله اين مقاله است، سعي داشتند به حكام يادآوري كنند با رعايت جانب حق و عدل و خودداري از رفتار ناشايست، مانع از شورش زيردستان و رجال سياسي- نظامي شوند؛ گرچه پاره­اي از آنان رفتار بهرام را نقد كرده ­اند، اما اكثراً عامل بروز اين رويداد را رفتار نادرست و غيرعادلانه هرمز ساساني دانسته و بدين وسيله، ايلخانان را از تكرار اينگونه اشتباهات بر حذر داشتند. در اين پژوهش سعي مي­گردد با نگاه به متون تاريخي و برخي كتب ادبي دوره ايلخانان، ديدگاه مورخان اين دوره درباره شورش بهرام چوبين شناخته شود. روش پژوهش، توصيفي- تحليلي و با تكيه بر منابع كتابخانه ­اي است. نتايج نشان مي­ دهد كه گرچه بيشتر مورخان، به اصطلاح درباري بودند، اما با ذكر حادثه بهرام چوبين انديشه حكومت­ داري بر اساس عدل و تدبير را به حكام ايلخاني گوشزد كرده­ اند.

This study explains why Bahram Chobin’s rebellion against the Sassanid Hormizd IV (579-590 AD) has been recorded in the historical texts of the Ilkhanate era in an advisory approach. By referring to Bahram Chobin’s rebellion based on deterrent theory in history, the historians tried to warn the rulers that if they did according to justice and avoid unrighteous behaviors, they could prevent the insurgency of subordinates, politicians and Martials. Although some have criticized Chobin’s rebellion, most of them believed that the reason was unfair and unrighteous behaviors of Sassanid Hormizd; and thereby they urged the Ilkhanate not to repeat such a mistake. Based on a descriptive-analytic method to study the historical texts and some of the literary books of the Ilkhanate era, which are all library resources, the views of historians of this period about Bahram Chobin’s rebellion are examined. The results showed that although most historians were so-called courtiers, by referring to Chobin’s rebellion, they have tried to persuade Ilkhanate to rule according to the principles of justice and sound advices.