آزادى و دموكراسى (قرائتى اسلامى)

بين محققان مسلمان، مناقشات و مباحث فكرى فراوانى پيرامون مسأله «جايگاه آزادي ها در اسلام» در گرفته است تا ميزان آزادى جامعه و فرد را در فعاليت هاى شخصىاى كه به ويژگي هاى فردى او مربوط مى شود - مانند اعمال و مواضع وجايگاه هايى كه موافق تمايل و سليقه اوست ـ مشخص كنند و اندازه اين آزادى را در سطح مواضع سياسى؛ مانند مبارزه با حكومت يا حمايت از آن در داخل حكومت اسلامى و در صورت غياب دولت در جامعه اسلامى ويا گرايش به حزب و قرار گرفتن در دايره حزبى اى كه كم وبيش از اساس يا جزييات اسلام منحرف شده است، بررسى كنند. مى توانيم اين سؤال را به شكل ديگرى هم مطرح كنيم كه به مقوله كلى آزادى مرتبط مى شود. اينكه آيا در اسلام چيزى به نام آزادى فكرى يا آزادى دينى ويا آزادى سياسى وجود دارد كه در سايه آن انسان بتواند هر طور كه خواست فكر كند و انديشه اش را ابراز نمايد و آيا انسان اين حق را دارد كه به هر دينى كه خواست بگرود بى آنكه از فشار قدرت يا جامعه، بيمى به خود راه دهد؟. آيا مردم حق دارند در زمينه سياسى وارد تشكل هاى حزبىاى شوند كه بر اساس انديشه اى خاص ـ با قطع نظر از اينكه اين انديشه با انديشه اسلام همگون يا ناهمگون باشد ـ پا گرفته و مى كوشد تا با تحكيم پايگاه مردمى خويش به قدرت و حكومت دست يابد؟ يا اين كه در اسلام آزادى وجود ندارد جز براى آنان كه به لحاظ انديشه و عمل و شريعت، محتواى اسلامى داشته باشند و اسلام به خطوط انحرافى اجازه بر خوردارى از آزادى در جامعه اسلامى را نمى دهد؟ به دنبال اين، سؤال بزرگى رخ مى نمايد و آن اين است كه آيا اسلام به لحاظ فكرى و شيوه عملى، دموكراتيك است ودموكراسى در نهاد شيوه فكرى اسلام نهفته است يا اينكه به لحاظ محتواى فكرى و شيوه عملى، اسلام و دموكراسى ناهمگونند و تنها در فرض حركت آزادانه در مسير اسلام اشتراك دارند.