نهج البلاغه و نقد تاريخي (پژوهش موردي: وجود و عدم)

Nahj-al-Balagha and Historical Criticism (Case study: Existence and Nonexistence)

در نهج البلاغه الفاظ و تعبيرهايي به كار رفته است كه معاني متاخر كلامي ـ فلسفي دارد و با شرايط تاريخي قرن اول هجري همخوان نيست. برخي مولفان اين ناهمخواني را نپذيرفته اند و معتقدند كه امام علي(ع) واضع اين الفاظ و تعبيرها بوده است. گروهي ديگر كوشيده اند شواهد تاريخي بر وجود بافت تاريخي مناسب ارائه كنند اما آنچه مطرح مي شود تنها امكان وجود چنين مباحثي را نشان مي دهد نه اينكه شاهدي تاريخي در اثبات آن ارائه دهد. برخي ديگر سعي كرده اند نشان دهند كه بخشي از موارد مشكوك، سخناني از شخصيت هاي ديني متاخرتر، از جمله امامان شيعه ـ از قرن دوم به بعد ـ است. با اين حال، در اين روش نيز بافت تاريخي نصوص، بازسازي نشده و درباره آغاز بحث و تحولات آن سخني به ميان نيامده است. در مقاله حاضر تلاش بر اين است كه ريشه هاي تاريخي موضوع وجود و عدم در قرآن، روايات، منابع كلامي و فلسفي و مناظره هاي مسلمانان با پيروان ديگر اديان در قرن هاي دوم و سوم هجري، بررسي و تحليل شوند و پاسخ بهتري براي اين مسئله بيان گردد.

In Nahj-al-Balagha، there are words and phrases which indicate a later theological and philosophical meaning، not consistent with the historical conditions of the first century AH. Not accepting this inconsistency، Some scholars believe that Imam Ali (as) has made these words and phrases. While others have tried to provide evidence justifying its consistent with the appropriate historical context. Nevertheless، these evidences can simply support the possibility of such a usage، but are not historical evidences. Others have tried to show that some of the suspicious cases are the words of later religious figures، including Shiite Imams (from the second century onwards). However، in this way، the context of the discussions has not been reconstructed and has not provided satisfactory evidence for the origin of the phrases and its developments. In the present article، an attempt is made to investigate the historical origins of the subject (Existence and Nonexistence) in the Quran، narratives، theological and philosophical sources and Muslim discourse with followers of other religions (In the 2nd and 3nd centuries AH) and give a better answer to this problem.