كاغذ بغدادي در قرون نخستين اسلامي بازخواني يك انگاره

يكي از مهم ترين رويدادهايي كه بر پويشهاي فرهنگي مسلمانان تأثير بيبديل و پايدار نهاد آشنايي آنان با كاغذ و صنعت كاغذسازي از سالهاي ميانين سده دوم هجري بود. در بسياري از تحقيقات جديد، چنين ادعا شده كه ايجاد صنعت كاغذسازي در بغداد و توليد كاغذ بغدادي با چند دهه نخستين تولد اين شهر همزمان بوده است. بر پايه اين تحقيقات كه بر گزارشهايي از منابع نسبتا متأخر استوار شده، چندسالي پس از ساخت كاغذ در سمرقند(حدود 171 ه)، توليد كاغذ در بغداد به دستور فضل بن يحيي برمكي، وزير هارون الرشيد (حك. 111 171 )، آغاز شد. در مقاله پيش رو، با استدلال بر متأخربودن نسبي منابع - مورد استنادِ اين دست از تحقيقات و نيز با ذكر شواهدي چون انحصار توليد كاغذ در چين و سمرقند و نيز اتكاي بغداد به واردات كاغذ از اين سرزمينها تا سده ششم هجري، معلوم شده كه قدمت وجود كاغذ بغدادي از سده هفتم كه ياقوت حموي از وجود آن در بغداد خبر داده فراتر نمي رود.