وجوه سياسي امام‌شناسي ناصرخسرو

Political Aspects of Naser Khosraw’s Imamology

در اين مقاله برآنيم تا با تشريح مباني نوافلاطوني امام‌شناسي ناصرخسرو قبادياني، حكيم برجسته اسماعيلي سده پنجم هجري و مقايسه آن با برخي مفروض‌هاي بنيادين انديشه يوناني كه در فلسفه فلوطين در مقام بنيادگذار فلسفه نوافلاطوني بازتاب يافته است، به يك نتيجه‌گيري در حوزه انديشه سياسي دست يازيم؛ بنابراين منظر اصلي ما در اين بررسي، منظري سياسي است نه فلسفي ـ كلامي. به اين اعتبار تلاش ما توضيح امام‌شناسي ناصرخسرو با تأكيد بر وجوه سياسي تفكر وي خواهد بود. اين بررسي نشان خواهد داد كه به‌رغم وام‌داري امام‌شناسي ناصرخسرو به فلسفه نوافلاطوني، تفكر اسماعيلي ناصرخسرو ناسازگاري‌هاي بنياديني با فلسفه نوافلاطوني دارد. ناسازگاري‌هايي كه از حيث بحث در انديشه سياسي واجد كمال اهميت‌اند. فلسفه نوافلاطوني در عين اينكه هيچ دعوي‌اي نسبت به اقتدار و مرجعيت پيشيني فيلسوف نوافلاطوني ندارد، بر فضايل مدني به عنوان مرحله نخست حصول رستگاري و سعادت تأكيد مي‌كند. اين در حالي است كه امام اسماعيلي ناصرخسرو واجد كيفيتي منحصربه‌فرد و يگانه، يعني همان دانش باطني است كه از طريق آن، هم صاحب اقتدار دنيوي است و هم مرجعيت اخروي. از سوي ديگر در پس امام‌شناسي ناصرخسرو، به دلايلي كه خواهد آمد، دغدغه‌اي اساساً شرقي يا به تعبيري ايراني نهفته و آن ضرورت وجود فردي است كه همزمان سعادت اين‌جهاني و رستگاري آن‌جهاني را به ارمغان مي‌آورد.

Exploring Naser Khosrow’s -the eminent theosophist of the fifth decade A.H- neoplatonism basics of Imamology, and comparing it with some fundamental assumptions in Greek thought reflected in Plotinus philosophy as the founder of Neoplatonism philosophy, this article attempts to reach to some conclusions regarding the Islamic thought. Therefore, our main perspective in this study is rather a political perspective than a theologico-philosophical one. On this account, emphasizing the political aspects of Naser Khosraw’s thought; we attempt to explain his Imamology. This study reveals that despite the fact that Naser Khosraw’s Imamology has borrowed from the Neoplatonist philosophy, Naser Khosraw’s Ismaili thought has fundamental incompatibilities with this philosophy, incompatibilities which bear the utmost importance in terms of discussing political thought. Posing no claim on a-priori authority of The Neoplatonist philosopher, the Neoplatonist philosophy stresses on the civil virtues as the initiating stage of attaining salvation and happiness. It is while the Naser Khosraw`s Ismaili Imam, has a unique specificity, e.g. the esoteric knowledge through which he posses both the worldly and heavenly authority. On the other side, there is basically an Eastern or in a sense, Iranian, concern lied behind Naser Khosraw’s Imamology and that is the essentiality of an individual bringing about both human and divine salvation and happiness.