تحليل و سنخ شناسي تفكر سياسي در تاريخ معاصر ايران

Analysis and Typology of Political Thinking in Iranian Contemporary History

تفكر سياسي در ايران معاصر با پيوند خوردن با شرايط سياسي و اجتماعي خاص دوران خود در چند بستر پيش رفت و جريان ­هايي متمايز را به وجود آورد. در پژوهش هاي آكادميك در ايران از آراء متفكرين مختلفي كه در مقوله سياست اظهار نظر كرده اند، تحت عنوان انديشه سياسي ياد مي شود. بنابراين لازم مي نمايد به اين سوال مهم پاسخ داده شود كه؛ تفكر سياسي در ايران بيشتر با كدام يك از مفاهيم فكري سياسي تطابق دارد؛ فلسفه سياسي، انديشه سياسي، نظريه سياسي، كلام سياسي يا ايدئولوژي؟ در اين نوشتار سعي شده است تا اين فرض مورد آزمون قرار گيرد كه غالباً تفكر سياسي در ايران سويه اي ايدئولوژيك داشته و خصلتي عملگرا پيدا كرده است و هر چه بيشتر از خروجي انديشه سياسي در تعريف آكادميك آن دور شده است. در اين پژوهش سه جريان عمده­ي فكري سياسي در ايران يعني، روشنفكري ديني، گرايش­هاي ليبرالي و گرايش­هاي چپ مورد بررسي قرار گرفته تا از منظر ماهيت، سنخيت هر كدام مشخص شود. مهمترين يافته در اين پژوهش، عدم توليد معرفت سياسي در ايران معاصر و بنابراين بيشتر ايدئولوژيك بودن تفكرات سياسي است.

In Iran, political thinking moved in several spheres in relation with political and social circumstances of each specific era and created distinct streams. In the Iranian academic researches, political thought is referred to the opinions of different thinkers who have expressed them about politics. Therefore it is necessary to answer this significant question: Which political concepts is political thinking referred to? Political philosophy, political thought, political theory, or ideology? In this article, we have tried to test this hypothesis that in Iran, political thinking has had an ideological aspect and acquired a pragmatic feature, so it has distanced from political thought in its academic definition. In this research, three main streams of political thinking in Iran have been examined including religious intellectualism, liberal tendencies and left tendencies in order to be recognized in terms of nature. The most important finding of this research is the lack of political knowledge production in the contemporary Iran and the ideological characteristics of political thinking.