تدوين راهبردهاي توسعه گردشگري در مناطق كوهستاني با استفاده از مدل SWOT و ماتريس QSPM (منطقه مورد مطالعه: مناطق كوهستاني مشرف به منطقه يك شهرداري تهران)

Developing Strategies for Tourism Development in the Mountain Areas by Using SWOT Model and QSPM Matrix (Case Study: Mountain Areas adjacent to Tehran Municipality Region 1)

زمينه و هدف: وجود كوهستان در نزديكي شهر تهران را فرصت مناسبي براي توسعه اقتصادي و گذران اوقات فراغت شهروندان فراهم آورده است. روند رو به رشد گردشگري در اين مناطق و كم توجهي به يك برنامه راهبردي، موجبات اثرات نامطلوب زيست‌محيطي بويژه در مناطق كوهستاني مشرف به منطقه يك شهرداري تهران را به علت بهره‌برداري بيشتر فراهم آورده است. لذا، هدف پژوهش حاضر كمك به فرآيند مديريت و برنامه‌ريزي در محدوده مطالعاتي است. روش بررسي: اين پژوهش از نوع توصيفي - تحليلي است كه داراي سه مرحله اصلي است. درگام نخست وضع موجود با تهيه ماتريس ارزيابي عوامل داخلي (IFE) و خارجي (EFE) مورد بررسي قرار گرفت. در مرحله دوم با تهيه ماتريس فرصت‌ها، تهديدات، قوت‌ها و ضعف‌ها (SWOT)، راهبردهاي متناسب با عوامل ارائه گرديد. در مرحله سوم نيز با كمك ماتريس برنامه‌ريزي راهبردي كمي (QSPM)، راهبردها ارزيابي و اولويت‌بندي شدند. يافته ها: در ماتريس ارزيابي عوامل داخلي، بيشترين امتياز به "وجود ساختاري با نام - ناحيه ويژه كوهستان - در منطقه يك شهرداري تهران" و در ماتريس ارزيابي عوامل خارجي به "پايين بودن سطح آگاهي گردشگران از اهميت محيط‌هاي كوهستاني" اختصاص يافته است. بر اساس نتايج، 26 راهبرد تعيين گرديد. بحث و نتيجه گيري: نتايج حاصل از ارزيابي راهبردها حاكي از آن است كه اولين قدم در راستاي اهداف مديريت راهبردي محدوده مطالعاتي، راهبرد "تهيه طرح جامع گردشگري منطقه و تجهيز خدمات گردشگري با مشاركت سازمان‌هاي مرتبط" مي باشد. "حفظ ويژگي‌ها و وجوه متمايز رود دره‌هاي دامنه جنوبي البرز با هدف حفظ تنوع محصول گردشگري" نيز در اولويت دوم قرار دارد.

Background and Objective: The existence of mountains near Tehran has created an opportunity for economic development which is suitable for citizens to spend their leisure time as well. The tourism growth trend in these areas, without taking into account the strategic planning, has led to adverse environmental impacts especially to mountain areas adjacent to Tehran Municipality Region 1 due to uncontrolled utilization. Therefore, the current study aims to assist the management and planning process in area under study Method: This analytical-descriptive study has been carried out in three stages. In the first step the Internal and External Factors Evaluation (IFE and EFE) matrixes were prepared to evaluate the current situation. In the second step, the SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats) matrix was developed and accordingly strategies were presented. In the third stage by preparing the Quantitative Strategic Planning Matrix (QSPM), the strategies were evaluated and prioritized Findings: In the IFE matrix the highest weighted score was assigned to “create a structure named specific mountain area in Tehran Municipality Region 1”, and in the EFE matrix “low awareness of tourists about importance of mountains” is the highest. Discussion and Conclusion: According to the results 26 strategies extracted. Based on comparison of mentioned strategies “preparation of the tourism master plan and equipping tourist services in partnership with related organization” is the first step towards strategic management goals in the under studying area and “maintaining features and distinctive aspects of the valleys of southern slopes of Alborz with the aim of preserving the diversity of tourism products” is the second priority.