عوامل خطرساز و حفاظت كننده مصرف الكل ، سيگار و ساير مواد در نوجوانان كشور

Risk and protective factors of alcohol, tobacco and other illicit drugs used among 13 to 18 years-old adolescents

مصرف الكل، سيگار و ساير مواد در ميان نوجوانان يكي از مهمترين مشكلات بهداشتي جوامع است. پژوهش حاضر به منظور بررسي عوامل خطرساز و حفاظت كننده مرتبط با مصرف الكل، سيگار و ساير مواد در نوجوانان 18-13 كشور انجام شد. 2538 نفر از دانش آموزان راهنمايي و متوسطه و پيش دانشگاهي مشغول به تحصيل در (85-1384) از ده استان كشور (1255 دختر و 1283 پسر) با روش نمونه گيري خوشه اي انتخاب و با استفاده از دو پرسشنامه بررسي وضعيت مصرف مواد و پرسشنامه عوامل خطرساز و حفاظت كننده مصرف مواد (RAPI) مورد ارزيابي قرار گرفتند. داده ها با استفاده از روش تحليل همبستگي و رگرسيون چندگانه تجزيه و تحليل شد. نتايج پژوهش نشان داد كه مجموعه اي از عوامل خطرساز و حفاظت كننده در چند حيطه مختلف با مصرف الكل، سيگار و ساير مواد در نوجوانان مرتبط است. در حيطه خانواده عوامل پيوند ضعيف با خانواده و تعارضهاي خانوادگي و در حيطه فردي عواملي مانند هيجان خواهي بالا، نگرشمثبت به مواد، سطح پايين جرأتمندي، خودپنداره منفي و خلق افسرده از مهمترين پيش بيني كننده هاي مصرف مواد در نوجوانان بودند. در حيطه اجتماعي و مدرسه داشتن همسالان مصرف كننده و داراي رفتارهاي ضداجتماعي و عدم تعهد به مدرسه و فضايرواني اجتماعي نامناسب مدرسه به طور معني داري با مصرف مواد رابطه داشتند. با توجه به اينكه مصرف مواد در نوجوانان پديدهاي چندعاملي است، برنامه هاي پيشگيرانه بايد چند سطحي بوده و عوامل خطرساز و حفاظت كننده را در حيطه هاي مختلف هدف قرار دهند. طراحي مداخلات آموزشي براي والدين، كاركنان مدارس و نوجوانان بايد بخش مهم برنامه هاي پيشگيرانه باشد. آموزش مهارتهاي زندگي براي ايجاد تغيير در دانش، نگرش و مهارتهاي فردي و اجتماعي نوجوانان ميتواند در پيشگيري از مصرف مواد مؤثر واقع باشد.

Alcohol, tobacco and drugs used among adolescents are significant public health concern. This study was carried out to examine risk and protective factors associated with alcohol, tobacco and other illicit drugs used among 13-18 years-old adolescents. A national sample of 2538 high school and pre-university students (1255 girls and 1283 boys) completed Risk and Protective factors Inventory (RAPI) and drug abuse questionnaire. Data were analyzed using multiple regression analysis. A variety of risk and protective factors in several domains are associated with drug abuse. In family domain risk factors such as poor family bonding and high level of family conflicts and in individual domain high level of sensation seeking, positive attitude toward drug use, negative self-concept, lack of assertiveness and negative moods are powerful predictors of alcohol, tobacco and drug used among adolescents. In social and school domains peer pressure and poor commitment to school and negative psychosocial climate of schools were significantly correlated with drug used in adolescents. These findings suggest that effective prevention programs may need an integrative approach that focuses on the risk and protective factors associated with drug use in several domains. It highlights the importance of psychosocial education of parents, school staffs and adolescents. Lifeskills training program such as decision making, problem solving, coping and assertiveness skills may lead to increased self-esteem and self-efficacy which in turn lead to decreased using alcohol, tobacco and other drugs.