كليدواژه :
استقراء , تجربه , قاعده اتفاقي , اصل انتقال , قياس خفي , ابطال پذيري
چكيده فارسي :
استقراء و تجربه از مسائل مهم فلسفه علم در جهان معاصر است كه در فلسفه ابن سينا و پوپر همواره مورد توجه بوده است. ابن سينا با استناد به مواردي چون اخذ ذاتي، قاعده اتفاقي و قياس خفي، تلاش نمود تا تجربه را از استقراء جدا كند و براي آن يقين و كليت مشروط خاصي را لحاظ كند، ضمن اينكه تقسيم او از استقراء به تام و ناقص نيز اهميت خاص خود را دارد. پوپر با نظر به مشكل عدم امكان استنباطات كلي در استقراء، تلاش نمود با طرح اصل انتقال و نشان دادن همساني نگرش منطقي و روانشناسي گري، مشكل استقراء را حل كند و سپس با معرفي معيار ابطال پذيري، معياري كلي و تجربي براي تاييد نظريات علمي ارائه دهد. شباهت ديدگاه ابن سينا و پوپر، مواجهه نقادانه با مسئله استقراء و تجربه و تلاش براي تبيين ابعاد معرفتي آنها در علم و زندگي عملي بشر است، اما درنهايت ضمن اينكه هر دو، روش علمي را در تجربه و استقراء محدود نمي كنند، پوپر درحالي تجربه را بعنوان يكي از معيارهاي تفكيك علم از غير علم مي داند كه براي تجربه هيچ مبناي محكمي درنظر نمي گيرد، ولي ابن سينا تاكيد دارد كه تجربه از بديهيات اوليه است و بنابراين در شكل گيري مجموعه معرفت بشري نقش مهمي دارد. در نوشتار حاضر، با تبيين و تحليل تطبيقي ديدگاه هاي ابن سينا و پوپر درباب تجربه و استقراء، تلاش مي شود توانمندهاي رويكرد ابن سينا نشان داده شود.
چكيده لاتين :
Experience and induction are of the basic issues of contemporary philosophy of science that have been considered by Ibn Sina and Popper’s philosophies. Ibn Sina by referring to some principles including essential derivation, the accidental rule and the hidden syllogism, tries to separate experience from induction, and consider for experience a kind of conditioned certainty and universality. Moreover, his division of induction into complete and incomplete ones has its specific significance. Popper, by considering the problem of impossibility to obtain universal inferences through induction, tries to resolve the problem of induction by introducing the principle of transference indicating equality of logical approaching and the principality of psychology. He, then, through theory of Falsification, renders a universal and empirical criterion for testing empirical theories. Popper and Ibn Sina’s resemblance is their critical approach to the problems of experience and induction by struggling for explaining their epistemic aspects in sciences and practical human life. But finally although they both have not restricted scientific method to experience and induction, but some differences can be found among them. Popper, while, has regarded the experience as a criterion for separating science from non-science, but does not consider any authentic base for it. Ibn Sina, however, believes that experience is one of self evidences which played an effective role in growth of human knowledge. In this paper, by comparative explaining and analyzing Ibn Sina and Popper’s viewpoints concerning induction and experience, has been tried to show merits and efficacies of Ibn Sina’s points of view.
