بررسي تنوع مورفولوژيكي، محتواي فنل و فعاليت آنتي‌اكسيداني جمعيت‌هاي مختلف گونه‌هاي Nepeta nuda و Nepeta crassifolia در رويشگاه‌هاي استان‌هاي‌ اردبيل و آذربايجان شرقي

The study of morphological diversity, total phenolic contents and antioxidant activity indifferent populationsof Nepeta nuda and Nepeta crassifolia in Ardabil and East Azerbaijan provinces

جنس نپتا (Nepeta L.) متعلق تيره نعناعيان (Lamiaceae)، حاوي گونه‌هاي مختلف يك‌ ساله و چندساله مي‌باشد كه در نقاط مختلف آسيا، اروپا و شمال آفريقا يافت مي‌شوند. اين تحقيق به‌منظور بررسي تنوع مورفولوژيكي، محتواي فنل و خاصيت آنتي‌اكسيداني 6 جمعيت متعلق به دو گونه Nepeta nuda و Nepeta crassifolia در تابستان 1394 در دو استان اردبيل و آذربايجان شرقي انجام شد. نمونه‌برداري در زمان گلدهي صورت گرفت. صفات مورفولوژيكي شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي، طول و عرض برگ، تعداد گره، طول گل‌آذين، طول ميانگره و طول شاخه فرعي بود. عصاره متانولي به روش خيساندن، ميزان فنل با روش فولين - سيكالتو و ميزان فعاليت آنتي‌اكسيداني عصاره‌ها با استفاده از ظرفيت مهار راديكال­هاي DPPH انجام پذيرفت. آزمايش به‌صورت طرح كاملاً تصادفي با 3 تكرار و مقايسه‌ ميانگين داده­ها‌ با استفاده از آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. نتايج نشان داد در گونه Nepeta crassifoliaجمعيت 1 (رضي) به لحاظ صفات مورفولوژيكي بر ديگر جمعيت­هاي اين گونه برتري داشت. بيشترين فعاليت آنتي‌اكسيداني با (74/96 درصد) و فنل كل (9/88 ميلي‌گرم معادل گاليك اسيد در هر گرم وزن‌تر) در بين جمعيت­هاي اين گونه به‌ترتيب مربوط به گل و برگ جمعيت 3 (گردنه حيران) بود. همچنين در مورد گونه Nepeta nuda بيشترين ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، تعداد گره مربوط به جمعيت 6 (مشكين شهر) و بيشترين فعاليت آنتي‌اكسيداني و ميزان فنل كل در برگ و گل اين‌ گونه به‌ترتيب در جمعيت­هاي 5 (هريس) و 4 (مشكين- هريس) مشاهده گرديد. به‌طوركلي در بين دو گونه بيشترين فنل كل و فعاليت آنتي­اكسيداني در جمعيت 3 (گردنه حيران) متعلق به گونه Nepeta crassifolia بود. به نظر مي­رسد ارتفاع از سطح دريا تاثير به سزايي در افزايش محتواي فنلي و فعاليت آنتي‌اكسيداني جمعيت­ها داشت. جمعيت­ هاي 1 و 6 از هر دو گونه گياهي از نظر صفات مورفولوژيك مورد ارزيابي، مطلوب بوده به‌طوري‌كه دربرنامه­ هاي اصلاحي و اهلي كردن، اين جمعيت‌ها مي­توانند مورد توجه قرارگيرند.

Nepeta L., belongs to Lamiaceae family, is containing different annual and perennial species which are found in different parts of Asia, Europe and North Africa. In order to evaluate the morphological diversity, total phenolic content and antioxidant activity between 6 populations of Nepeta nuda and Nepeta crassifolia, the aerial parts of these plants in flowering stages were collected in summer 2015 from Ardabil and east Azerbaijan provinces. The morphological traits included plant height, number of sub-branches, leaf length and width, number of nodes, inflorescence length, internode length and length of sub-branch were measured. Methanolic extract were obtained by maceration, phenolic content by Folin-Ciocalto method and antioxidant activity were measurement DPPH radical scavenging capacity method, respectively. The experiment was performed in a completely randomized design with 3 replications and the comparison of data average was done by LSD test at 5% probability level. Results were showed that the first population (Nepetacrassifolia - Razi) was superior in morphological characteristics compared to other populations of this species. The highest antioxidant activity (74.96%)and total phenolic content (9.88mg of gallic acid equivalents per gram of fresh weight), was obtained from the leaves and flowers of population 3 (Heyran), respectively. Maximum plant height, leaf length and width, number of nodes were observed in population 6 (Meshkin) of Nepeta nuda and also the highest antioxidant activity and total phenolic content were perceived in leaves of population 5 (Heris) and flowers of population 4 (Meshkin-Heris), respectively. Generally the most total phenolic content and antioxidant activity between two species were observed in population 3 (Heyran) which is belong to the Nepeta crassifolia. It seems that the height of sea level had significant effect on populations phenolic content and antioxidant activity. So the populations of 1 and 6, which both species were desirable at evaluated morphological traits so that these populations can be considered in breeding and domestication programs.