ارزيابي اثر خصوصيات ريخت شناسي و فيزيولوژيك ساقه بر خوابيدگي بوته در 12 ژنوتيپ برنج

Evaluation the effect of morphological and physiological characteristics of stem on lodging in 12 genotypes of rice

به منظور ارزيابي صفات مورفولوژيك مرتبط با خوابيدگي بوته و محتواي كربوهيدرات­هاي ساقه در ارقام بومي و اصلاح شده برنج، آزمايشي در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مؤسسه تحقيقات برنج كشور (رشت) طي سال­هاي زراعي 1391 و 1392 اجرا شد. ژنوتيپ­هاي برنج شامل سه رقم بومي (‘هاشمي’، ‘علي­ كاظمي’ و ‘سنگ جو’)، شش رقم اصلاح شده (‘خزر’، ‘سپيدرود’، ‘كادوس’، ‘گوهر’، ‘درفك’ و ‘ديلم’) و سه لاين اميدبخش (831، 841 و 416) بودند. نتايج نشان داد كه بيشترين مقاومت به شكستگي ميانگره‌هاي سوم و چهارم مربوط به رقم اصلاح شده ‘خزر’ بود. به­ علاوه همبستگي مثبت و معني‌داري بين متوسط قطر ميانگره، نسبت وزن به طول ميانگره‌ها و محتواي كربوهيدرات­هاي غيرمحلول ساقه با مقاومت به شكستگي ميانگره سوم و چهارم وجود داشت. همچنين، بين تعداد سلول­هاي پارانشيمي با محتواي كربوهيدرات­هاي غيرمحلول در دو مرحله گرده ­افشاني و رسيدگي همبستگي مثبت و معني‌داري مشاهده شد. از سوي ديگر، بين كارايي انتقال مجدد كربوهيدرات­ها با مقاومت به شكستگي ميانگره همبستگي منفي و معني­داري وجود داشت. نتايج تجزيه به عامل­ها، صفات را در دو گروه مجزا قرار داد. عامل اول به عنوان عامل مقاومت به خوابيدگي نامگذاري و 71/01 درصد از كل واريانس داده­ ها را شامل شد. عامل دوم با دارا بودن 19/74 درصد از كل واريانس داده­ها به عنوان عامل مورفولوژيك حساسيت به خوابيدگي نامگذاري شد. براساس نتايج تحقيق حاضر، به نظر مي­رسد كه قطر متوسط ميانگره، ضخامت ميانگره و نسبت وزن به طول ميانگره­هاي سوم و چهارم و همچنين خصوصيات شيميايي ساقه نقش اصلي در مقاومت به خوابيدگي بوته برنج ايفا مي­كنند.

In order to evaluate the morphological characteristics and lodging related traits and carbohydrate content of culm and carbohydrate remobilization in traditional and improved rice cultivars, a field experiment was laid out in randomized complete block design with three replications at Rice Research Institute of Iran )Rasht( in 2012 and 2013. Rice genotypes included three native rice cultivars (Hashemi, Sang­jo and Alikazemi) and six improved (Kadous, Gohar, Khazar, Sepidrood, Deylam and Dorfak) and three promising lines (831, 841 and 416). On the basis of this results, the greatest amount of breaking resistance were observed in third and fourth internods of Khazar. Furthermore, significant positive correlation were observed between average diameter of internode, fresh weight/length of internode and unsoluble carbohydrate content of culm in anthesis and maturity stages with breaking resistance of third and forth internods. Also, significant positive correlation was observed between number of parenchyma cells and unsoluble carbohydrate content of culm in anthesis and maturity stages. On the other hand, there was significant negative correlation between carbohydrate remobilization and breaking resistance of third and forth internods. Principal component analysis classified plant characteristics to two groups. The first factor was named as lodgigng resistance factor and included 71.01 percent of total variation. The second factor with 19.74 percent of total variation was named as morphological lodging sensitivity factor. According to the results of this experiment, it seems that average diameter, thikness and weight/length of internode, have major roles in rice plant resistance to lodging.