مطالعه تطبيقي روش عيسي بهادري و جواد رستم شيرازي در طراحي فرش اصفهان با تأكيد بر شگردهاي نقش‌‌مايه‌سازي آنها

Comparative Study of “javad rostam shirazi” and “Eisa bahadori” Methods in Isfahan carpet designing with an Emphasis on Mortifying Methods.

عيسي بهادري (1365-1284 ه.ش.) و جواد رستم شيرازي (1384-1298 ه.ش.)، نسل اول طراحان فرش هنرستان هنرهاي زيباي اصفهان (تأسيس‌ 1315 ه.ش.) هستند كه هريك در اين زمينه، روش طراحي انحصاري را دارند كه در 9 مرحله شامل تعيين ايده، قالب طرح، نحوه تكرار، تقسيم‌بندي طرح، فرم غالب، تعداد و نوع گردش‌ها، تعيين نقش‌‌مايه‌هاي اصلي و فرعي و ساخت‌وساز نهايي قابل تطبيق هستند؛ نقش‌‌‌مايه‌ سازي در اين بين به عنوان نحوه چگونگي ترسيم و جايگذاري نقوش اسليمي، ختايي (گل‌هاي شاه‌عباسي، خوشه‌ها، گل‌هاي گرد)، پرندگان و حيوانات، نقشي كليدي در تمايز سبك فردي اين دو طراح دارد. در اين مقاله سعي شده كه روش طراحي اين دو طراح به‌ويژه در حوزه نقش‌‌مايه ‌سازي موردبررسي قرار گيرد و به اين سؤال پاسخ داده شود كه شگردهاي نقش‌‌مايه ‌سازي اين دو هنرمند، چه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي با يكديگر دارند. مقاله حاضر به روش تطبيقي سامان‌يافته و اطلاعات آن از طريق مطالعه كتابخانه‌اي و مصاحبه تهيه شده است. اين مقاله در نوع خود اولين مقاله‌اي است كه به جزئيات شگردهاي نقش‌‌مايه ‌سازي طراحان نسل اول هنرستان هنرهاي زيباي اصفهان مي‌پردازد و از اين حيث ضروري مي‌نمايد. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه چهار تكنيك تغيير ابعاد، تركيب سازي، موضوعيت بخشي به اجزا و تكثير اجزا در ايجاد نقش‌‌مايه‌هاي اصلي و فرعي در آثار اين دو هنرمند قابل‌شناسايي است. شگرد نقش‌‌مايه‌ سازي جواد رستم شيرازي مبتني بر ساخت اسليمي‌هاي پردندانه، خوشه‌هاي بزرگ، گل‌هاي گرد با گلبرگ‌هاي زياد و استفاده مكرر از گل‌هاي برگ مو است. حال‌آنكه شگرد عيسي بهادري مبتني بر طراحي حيوانات به صورت مجرد يا در تركيب با نقوش اسليمي و ختايي است و با بهره‌گيري از گونه‌هاي متنوع حيوانات، ترسيم نقاشانه آناتومي آنها از زواياي غيرمرسوم و بهره‌گيري از خطوط ملايم جهت ترسيم ظريف اين نقوش در نقطه مقابل نقش‌‌مايه‌ سازي نسبتاً خشن، درشت و اغراق‌آميز جواد رستم شيرازي قرار مي‌گيرد.

This article aims to introduce and study of “drawing methods” in “Eisa bahadori” and “Javad Rostam Shirazi” works and also “Isfahan fine arts high school”. This high school was the most important artistic place for educating of traditional arts, especially carpet designing. They were the first generation of Isfahan fine art high school carpet designer. This study tries to show how they did their artistic works and what were their methods, also try to answer to this question what are the similarities and differences between their methods? This is the first study to review their works with this view point. Detailed analysis of their works shows their usage nine steps in their works. The most important points are their methods for drawing “eslimi” and “khatayi” motives, each one of these artists have their personal method. Animal and birds motives are very decisive in understanding each method. The results of the study show they use four techniques: Conceptual motives, element composition, changing motives size and duplication of elements in their works. Rostam shirazi’s methods based on drawing stuffy eslimid, big cluster, round flowers with many petals and grape leaf flowers. Eisa bahadoris method based on usage animal motives and combining that with khatayi and eslimid motives.He loves drawing several types of animal from unusual view point angle with soft outer lines and this is in contrast to Rostam’s methods with exaggerated and violent lines and states.