كليدواژه :
لوگوتايپ مصور , مطبوعات قاجار , نشانه‌هاي فرهنگي , شعر مشروطه , رويكرد بينامتني
چكيده فارسي :
لوگوهاي مطبوعاتي كه در روزگار قاجار «سرعنوان» ناميده مي‌شدند، حاصل تلاش‌هاي آغازين طراحان گرافيك (به تعريف امروزي) براي خلق لوگوهاي نوين هستند. اين آثار قسمتي از دودمان گرافيك امروزي ايران را تشكيل مي‌دهند كه توجه به آنان به سبب نحوه بيان بصري و از سوي ديگر، شناخت شرايط ويژه دوران قاجار حائز اهميت است. به‌عنوان دامنه مطالعاتي، اين مقاله از شعر دوران مشروطه كه رابطه مستقيمي با گفتمان مشروطه‌خواهي در دوره قاجار دارد و در آن چهره‌هايي چون بهار، عارف، سيد اشرف، ميرزاده عشقي و فرخي، پُررنگ هستند، سود مي‌برد. هدف اصلي اين مقاله شناخت رابطه لوگوهاي مصور مطبوعاتي و نشانه‌هاي فرهنگي در شعر دوره مشروطه است كه با رويكرد بينامتني و روش تحليلي- تطبيقي صورت مي‌گيرد. شناخت دلالت‌هاي مستقيم و ضمني در نشانه‌هاي انساني، حيواني، گياهي و همچنين نشانه‌هاي مربوط به مكان و اشياء، موردنظر اين پژوهش بوده است. پرسش اصلي اين است كه چگونه گفتمان غالب دوره مشروطه كه در شعر اين دوران نيز منعكس است، بر لوگوتايپ‌هاي مصور اثر گذاشته و بيان جديدي از نشانه‌هاي فرهنگي را ارائه كرده است. يافته‌هاي پژوهش در دو بخش نحوه بيان بصري و بازنمايي نشانه‌هاي فرهنگي قابل‌تقسيم است: در بخش اول، به نظر مي‌رسد است كه طراحان گرافيك در بخش نوشتار لوگوها، علاوه بر استفاده از خوش‌نويسي با استفاده از ترفندهايي چون تغيير چينش حروف، ساده‌سازي، برجسته‌سازي و اغراق، به بيان بصري جديدي نائل شده‌اند؛ از طرف ديگر با وجود اين‌كه تصوير بر مبناي نوشتار طراحي شده اما گاه ازنظر ميزان اشغال فضا و انتقال مفاهيم به آن برتري مي‌يابد. در بخش دوم اين پژوهش، به اين نتيجه مي‌رسيم كه در لوگوهاي مصور مطبوعاتي، نشانه‌هاي فرهنگي ديرپا و ريشه‌دار با بياني نو و متناسب با دوران و به‌مثابه بخشي از گفتمان حاكم، بازتوليد شده‌اند.
چكيده لاتين :
Iranian graphic designers made their first efforts to create modern logotypes, called Sar- Onvan (Subtitle), in Qajar era. These works, which are considered as important parts of the background of Iranian graphic design, worth adequate attention; through studying them, we may discover their special visual expressions leading us to a better understanding of the specific social situation in Qajar period. The other side of this comparative research focuses on the Constitutional poetry having direct relations with the primary discourse of the time. The main objective of this study is identifying the relation between pictorial logotypes and the cultural codes in Constitutional poetry is. This comparative study is a quantitative research with an intertextual approach. The human, animal, and vegetal codes as well as those which are related to some specific places and objects have been surveyed. These logos guide viewers from direct implications to the more implicit ones. This survey discusses the key question of how the main discourse of Qajar era, hidden in Constitutional poetry, is reflected in the logotypes. The conclusions may be divided into two parts, simplified as the visual expressions and the representation of the cultural codes. The findings show that the graphic designers used traditional Persian calligraphy, but they employed some techniques to achieve new visual expressions; these methods are simplification, highlighting, exaggeration, and rearranging the letters. Although the pictorial parts of the logos have been illustrated according to the title of the newspapers, the images excel them; the illustrations occupy more space and their artistic qualities are superior. The other finding of this research shows that the archaic cultural codes were reproduced in Constitutional poetry as well as the press logos; as a part of the dominant discourse of the time, the pictorial logotypes represented new forms and concepts of the ancient cultural codes.
