پديد آورندگان :
فلاح، سينا دانشگاه شهركرد - گروه زراعت , كاكولوند، راضيه دانشگاه شهركرد - گروه اگرواكولوژي , عباسي سوركي، علي دانشگاه شهركرد - گروه زراعت
كليدواژه :
آرايش كشت , عملكرد دانه , كشت خالص , نسبت برابري زمين
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: تنش خشكي يكي از مهمترين عوامل محدود كننده توليد محصولات زراعي در مناطق خشك و نيمه خشك ميباشد. بخش زيادي از اراضي كشاورزي ايران نيز جز مناطق خشك و نيمه خشك است و كمبود شديد آب كشاورزي اين مناطق را تهديد ميكند. بر اين اساس هر گونه راهبرد جلوگيري از كاهش اثرات تنش خشكي بر عملكرد محصولات زراعي بسيار ضروري است. در بومنظامها معمولاً رقابت بين گونهاي گياهان براي آب كمتر از رقابت درون گونهاي است زيرا گونههاي مختلف داراي ساختار، سيستم ريشهاي و دورههاي حداكثر نياز به آب متفاوتي هستند. بنابراين، اثرات رقابت دو گياه شنبليله و سياهدانه در كشت مخلوط بر عملكرد و اجزاي عملكرد با هدف كاهش صدمه تنش خشكي مورد بررسي قرار گرفت.
مواد و روشها: در اين آزمايش پنج تيمار آرايش كاشت شامل كشت خالص شنبليله، كشت خالص سياهدانه و سه نسبت كشت مخلوط (2:1، 1:1، 1:2 شنبليله و سياهدانه) تحت شرايط سه تيمار تنش شامل بدون تنش (حفظ رطوبت خاك بين 70 تا 100% ظرفيت زراعي) (W1)، W2: تنش خشكي ملايم (آبياري بر اساس 75 درصد W1) و W3: تنش خشكي شديد (آبياري بر اساس 50 درصد W1) مورد ارزيابي قرار گرفتند. در هر آبياري حجم آب مصرفي براي هر كرت محاسبه و بوسيله كنتور تنظيم شد. براي گياه شنبليله صفاتي از قبيل ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبي در بوته، تعداد نيام در بوته، تعداد دانه در نيام، وزن هزار دانه، عملكرد بوته و براي گياه سياهدانه نيز صفاتي از قبيل ارتفاع بوته، تعداد شاخه جانبي در بوته، تعدادكپسول در بوته، تعداد دانه در كپسول، وزن هزار دانه، عملكرد دانه اندازهگيري شد.
يافتهها: نتايج نشان داد كه در شرايط تنش رطوبتي ملايم بيشترين ميزان عملكرد دانه به ترتيب با ميانگين 1320 و 1222 كيلوگرم در هكتار در تيمارهاي شنبليله: سياهدانه (2:1) و (1:2) مشاهده شد اما در شرايط تنش شديد بيشترين ميزان عملكرد دانه با ميانيگن 842 كيلوگرم در هكتار در تيمار مخلوط شنبليله: سياهدانه (1:2) و كمترين آن با ميانيگن 548 كيلوگرم در هكتار به كشت خالص شنبليله اختصاص داشت. نسبت برابري زمين در شرايط بدون تنش در تيمار 2:1 كشت مخلوط شنبليله: سياهدانه با ميانگين 1/25 بيشترين مقدار بود. تحت شرايط تنش ملايم، تيمارهاي كشت مخلوط داراي نسبت برابري زمين بيشتر از 1 بودند. در شرايط تنش شديد، تيمارهاي كشت مخلوط 2:1 و 1:1 شنبليله: سياهدانه به‌ترتيب با ميانگين 1/50 و 1/24 داراي نسبت برابري زمين بالايي بودند.
نتيجهگيري: اگرچه بيشترين عملكرد دانه در شرايط بدون تنش بدست آمد ولي تحت شرايط تنش خشكي ملايم و شديد عملكرد دانه در تيمارهاي كشت مخلوط 1:2 و 2:1 شنبليله: سياهدانه نسبت به تيمارهاي كشت خالص از برتري چشمگيري برخوردار بود. بنابراين، ميتوان با راهبرد كشت مخلوط، گياهان دارويي را در مناطقي كه داراي مشكل كمبود آب هستند، توليد نمود و از ناپايداري كشاورزي اين مناطق جلوگيري كرد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: Drought stress is one of the most important factors limiting crop production in arid and semi-arid area. Most of the agricultural land of Iran was located in arid and semi-arid area and severe water deficit threaten the agriculture of these areas. Accordingly, any strategy to reduce the effects of drought on crop yields is necessary. In agroecosystems, interspecific plant competition for water commonly is less than the intraspecific competition, because various species have different structure, root system and peak water requirements. So, the competition effects of fenugreek (Trigonella foenum graceum ) and black cumin (Nigella sativa L.) on yield and yield components were investigated with the aim of reducing damage of drought stress.
Materials and methods: In this experiment, five planting patterns including sole fenugreek, sole black cumin and intercrop ratios (2:1, 1:1, 1:2 of fenugreek and black cumin) under W1: normal conditions (maintenance of soil water between 70-100% field capacity), W2: moderate drought stress (irrigation based on 75% W1), and W3: severe drought stress (irrigation based on 50% W1) were evaluated. Consumed water volume for each plot was regulated by the counter for irrigation time determination. In fenugreek, traits such as plant height, number of branches per plant, number of pods per plant, number of seeds per pod, 1000 seed weight and grain yield were measured. For black cumin, the plant height, number of branches per plant, number of capsules per plant, number of seeds per capsule, 1000 seed weight and seed yield were measured.
Results: In moderate drought stress, the highest seed yield was observed in fenugreek: black cumin (2:1) and (1:2) on average with 1320 and 1222 kg ha-1, respectively. But, in severe drought stress, the greatest seed yield (on an average of 842) was achieved in fenugreek: black cumin (1: 2) and the lowest (on an average of 548 ) was observed in fenugreek sole cropping as well. The highest land equivalent ratio (LER) was belonged to fenugreek: black cumin (2:1) at normal conditions with average of 1.25. In moderate drought, the LER of intercropping treatments was more than one for all patterns. In severe drought stress, fenugreek: black cumin (2:1) and (1:1) had a high LER with average of 1.5 and 1.24, respectively.
Conclusion: In general, it could be concluded that although the highest seed yield was achieved in normal irrigation, however in mild and severe drought stress, seed yields of fenugreek: black cumin (1:2 and 2:1) were significantly more than sole cropping. Therefore, could be applied for these medicinal plant production in areas with water scarcity and prevent the agricultural unsustainability via intercropping strategy.
