نظام مركزمدار نشانه اي در شعر «آزادي» پل آلوار

ريفاتر در نظرياتي كه در باب خوانش نوع ادبي شعر ارائه مي­كند، دو نوع خوانش متباين را از شعر ممكن مي­ داند: خوانش دريافتي و خوانش پس ­كنشانه. مراد او از خوانش دريافتي، خوانشي است كه در آن معناي اوليه از منشور دلالت­ هاي رايج زباني مورد توجه قرار مي­گيرد و خوانش پس ­كنشانه، خوانشي است كه خواننده در آن مجال پيدا مي­كند كه به سامان­دهي ذهني تداعي­ هاي معنايي عميق­تر مبادرت ورزد. در واقع خوانش دريافتي، به دريافت اوليه معنا منتهي مي­شود و خوانش پس­كنشانه، كشف دلالت­هاي پوشيده و ژرف­ساختي متن را به ارمغان مي­ آورد. مقاله حاضر با انتخاب يكي از مشهورترين اشعار ادبيات معاصر جهان، يعني شعر «آزادي»، سروده پل الوار، شاعر فرانسوي قرن بيستم، در نظر دارد اولاً تبييني مبسوط از آنچه خوانش پس­كنشانه شعر ناميده مي­شود، ارائه كند؛ ثانياً؛ با كاربست خوانش پس­ كنشانه به شعر «آزادي» پل آلوار، قابليت‌هاي تأويل‌پذيري شعر او را مورد بررسي قرار داده و با تكيه بر مفاهيمي نظير نظام مركزمدار نشانه­اي، خوانشي بديع و خلاق از اين شعر ارائه كند. در خوانش پس‌كنشانه كه از نظرگاه بررسي انباشت‌ها و منظومه‌هاي توصيفي اين شعر صورت مي­پذيرد، كشف وجوه نمادين، نمايه‌اي و شمايلي نشانه‌هاي موجود در شعر «آزادي» امكان‌پذيرتر مي­شود. خوانش پس‌كنشانه شعر «آزادي» مؤيد اين مطلب است كه بن‌مايه ­هاي اين شعر نظير «گذشته مشترك»، «تاريخ مشترك» و «طبيعت آشنا» همچون بسياري از دال‌هاي ديگر اين شعر، رفته رفته آشكاربودن طبيعي و معمول خود را رها كرده و به هيئت نمادهاي گسترده و رازناك درآمده ­اند. مي­توان گفت پل آلوار براي برساختن و انتقال معاني كه درنظرداشته، از نظام نشانه‌ها مدد جسته و خواننده‌اي كه در سوداي درك و فهم عميق‌تري از شعر اوست، راهي جز رمزگشايي از سلسله انباشت ­ها و منظومه توصيفي اين شعر ندارد.