پديد آورندگان :
داورپناه، شهلا دانشگاه اروميه - دانشكده كشاورزي - گروه اقتصاد كشاورزي، اروميه، ايران , هاشمي بناب، صديقه دانشگاه اروميه - دانشكده كشاورزي - گروه اقتصاد كشاورزي، اروميه، ايران , خداورديزاده، محمد دانشگاه اروميه - دانشكده كشاورزي - گروه اقتصاد كشاورزي، اروميه، ايران
كليدواژه :
ارزش وزني , معيار , زيست محيطي , كشاورزي پايدار
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: در طول دهه هاي اخير، رشد روزافزون جمعيت و لزوم تأمين امنيت غذايي به ويژه از نيمه‌ي دوم سده بيستم، سبب افزايش فشار بر منابع طبيعي به ويژه در كشورهاي در حال توسعه شده است. استفاده بيش از حد از نهاده هاي توليد به منظور افزايش عملكرد و در نتيجه تخريب محيط زيست، اهميت توجه به پايداري كشاورزي را دو چندان كرده است. كشاورزي پايدار مي‌تواند با اعمال مديريت بهينه در استفاده از منابع طبيعي نيازهاي غذايي انسان را تأمين و باعث حفظ و پايداري محيط زيست شود. بنابراين، اين تحقيق با هدف ارزيابي پايداري نظام هاي كشاورزي رايج شهرستان‌هاي استان اردبيل انجام شده است.مواد و روش ها: به منظور ارزيابي پايداري كشاورزي در هر شهرستان سه معيار اصلي زيست محيطي، اقتصادي و اجتماعي تعيين شد كه هر معيار، خود از چندين زيرمعيار تشكيل شده است، در مجموع، 17 زير معيار مدنظر قرار گرفتند. داده هاي مورد نياز اين ارزيابي براي معيارسازي در مدل پايداري كشاورزي، از منابع گوناگوني مانند سازمان جهاد كشاورزي، سالنامه هاي آماري، سازمان آب منطقه اي، سازمان محيط زيست و بخشي ديگر با بهرهگيري از نظرخواهي فني از كارشناسان جهاد كشاورزي و محيط زيست از راه پرسشنامه، در سال 1395 گردآوري شد. در اين تحقيق براي سنجش ميزان پايداري كشاورزي و همچنين براي دستيابي به تصميم‌گيري‌هاي كاراتر از تركيب دو رويكرد تحليل سلسله مراتبي و تاپسيس استفاده شد. ايجاد درخت تصميم همراه معيارهاي انتخابي، تعيين ارزش وزني معيارها و زيرمعيارها در قالب استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي ((AHP، تعيين مقادير كمي و كيفي و رتبه بندي مناطق نيز با استفاده از روش تاپسيس صورت گرفت.نتايج و بحث: بنابر نتايج، معيار زيست محيطي با وزن نسبي 0/443 بيشترين و معيار اجتماعي با وزن نسبي 0/169 كمترين تأثير را در پايداري كشاورزي مناطق دارد. در بين زيرمعيارهاي زيست محيطي، زيرمعيارهاي كود و سم مصرفي در واحد سطح با وزن نسبي برابر 0/158 و همچنين زيرمعيار روش و سامانه هاي كارآمد آبياري با وزن 0/145 بيشترين اهميت و زيرمعيار شوري خاك با وزن 0/065 كمترين اهميت را در پايداري كشاورزي دارند. در بين زيرمعيارهاي اقتصادي، خطرپذيري (ريسك) با وزن 0/148 كمترين اهميت و زيرمعيار عملكرد توليدات زراعي با وزن 0/295 بيشترين اهميت را به خود اختصاص داده است. در بين زيرمعيارهاي اجتماعي، زيرمعيار تشكيل كلاسهاي ترويجي با وزن نسبي 0/377 بيشترين اهميت و تراكم جمعيت با وزن 0/100 كمترين نقش را در پايداري كشاورزي دارد. همچنين با توجه به نتايج به‌دست آمده از رتبه بندي مناطق، شهرستان هاي گرمي، بيله سوار و مشگين شهر با ارزش نهايي 0/624، 0/620 و 0/589 به ترتيب مطلوب ترين مناطق و شهرستان سرعين با ارزش وزني 0/395، پس از آن نير و پارس آباد با ارزش نهايي 0/463 و 0/468 ضعيف ترين مناطق به لحاظ پايداري كشاورزي مي باشند. بررسي تك به تك زيرمعيارهاي پايداري شهرستان گرمي نشان داد، از مهم‌ترين دلايل وضعيت مطلوب پايداري كشاورزي در اين شهرستان، دارا بودن بيشترين ميزان خاك‌ورزي حفاظتي با 0/61 و پايين بودن ميزان شوري خاك، كاربرد كود و سموم شيميايي مي باشد. نتايج اين ارزيابي نشان داد، در بيشتر مناطق مطرح استان به لحاظ اقتصادي مانند پارسآباد كه كشت و صنعت مغان را در دل خود دارد، تنها كسب بيشترين سود و بالا بردن عملكرد در نظر گرفته شده است و توجهي به بحث پايداري و مسئله توسعه پايدار نشده است.نتيجه گيري: به طور كلي، ميزان پايداري كشاورزي در شهرستان هاي مختلف استان اردبيل متفاوت است و هر كدام داراي نقاط ضعف و قوت ميباشد. نتايج اين تحقيق امكان شناخت ميزان اهميت معيارهاي مختلف مؤثر بر پايداري، ارزيابي پايداري و مقايسه شهرستان هاي استان اردبيل را با دقت مطلوبي فرآهم مي‌كند تا بتوان در اعمال سياست‌هاي مناسب در جهت بهبود پايداري كشاورزي گامي مؤثر برداشته شود
چكيده لاتين :
Introduction: Over the last decade, pressure on natural resources has increased due to population growth and the
need for food security. This is especially true in developing countries. Excessive use of productive inputs increases
the importance of sustainable agriculture to enhance performance and reduce environmental degradation.
Sustainable agriculture is the ability to properly manage natural resources to ensure food security and
environmental sustainability (Praneetvatakul et al., 2001).This study aims to assess the sustainability of the
common agricultural systems in Ardabil Province.
Materials and methods: For this purpose three criteria, each measure itself composed of several sub-criteria, for
each city were considered. These included environmental, economic and social criteria. In total, 17 sub-criteria
were under consideration for assessing agricultural sustainability. The study data required for standardization of
an agricultural sustainability model were collected from sources as diverse as the Agricultural Organization,
demographic yearbooks, the Regional Water Authority, and environmental organizations. The study also
benefitted from views of technical experts in agriculture and the environment through questionnaires collected in
1395. In this study, to assess the sustainability of agriculture, combine quantitative and qualitative data, as well as
achieve more effective decision-making, an approach with a combination of AHP and TOPSIS was used
(Radulescu and Rahoveanu, 2010). Determination of Value-Weighted index was accomplished using the Analytic
Hierarchy Process (AHP). The relative importance of each sub-option (agricultural areas) was also categorized
using the TOPSIS technique (Dadashian et al., 2015).
Results and discussion: Based on the results, environmental criteria, with 0.443 relative weights, had the highest
impact. Social criteria, with 0.169 relative weights, had the lowest effect on agricultural sustainability. Among the
environmental sub-criteria, the most important were fertilizer and pesticide usage with 0.158 relative weights, and
efficient irrigation systems with 0.145 weights. Soil salinity, as one of the environmental sub-criteria, had the
lowest importance in the assessment of sustainability. From the economic sub-criteria, risk with 0.148 relative
weights was the least important and crop yield with 0.295 relative weights was the most important. Among social
criteria, presence in promotion classes with 0.377 weighted value and population density with 0.100 weighted
value had a respectively high and low impact on sustainability. According to the results of regional ranking, Germi,
Bilesavar and Meshginshahr, with weighted values of 0.624, 0.620 and 0.589, were the most favorable regions in
terms of sustainability. Sarein, Nir and Parsabad, with weighted values of 0.395, 0.463 and 0.468, had the weakest
sustainability. A one-by-one examination of the sustainability sub-criteria of the city of Germi reveals the main
reasons for the optimal conditions for agricultural sustainability in this city compared to others. Germi has the
maximum criteria of conservation tillage of about 6.10 and the aforementioned low criteria of soil salinity, fertilizer
consumption and chemical pesticides. The results of this study showed that in more urban areas such as in Parsabad
and the economic center, Maghan, the intended purpose is only maximum earnings and enhanced functioning,
with no regard for sustainability or sustainable development issues.
Conclusion: Overall, the data showed the agricultural sustainability for Ardabil Province and determined the
strengths and weaknesses of each city in the province. These results enable us to identify the importance of various
criteria affecting sustainability and compare regions with good accuracy to apply appropriate policies to improve
agricultural sustainability.
