ويژگي هاي ظاهري معرف خوشخوراكي گياهان (مطالعة موردي: مراتع كرسنك استان چهار محال و بختياري)

External plant attributes as indicator of palatability (Case Study: Karsanak Rangelands of Chaharmahal-Va-Bakhtiari Province

تحقيق حاظر با هدف معرفي شاخصي دقيق، قابل اعتماد و قابل كاربرد در همه جا براي تعيين خوشخوراكي گياهان مرتعي انجام شد. بدين منظور، در ابتدا شاخص انتخاب، تركيب و نسبت استفاده از گونه هاي گياهي موجود در منطقه مورد مطالعه در رژيم غذايي دام هاي گوسفند نژاد لري بختياري و بز نژاد افغاني به طور جداگانه با استفاده از روش فيلمبرداري و زمان سنجي اندازه گيري شد. در مرحله بعد، صفات ظاهري مهم گياهان غالب در رژيم غذائي دام ها با استفاده از منابع موجود (پايگاه اطلاعات گياهان ايالات متحده، پايگاه فلور گياهان آوندي آلمان و فلور رنگي ايران) رتبه بندي شد. سپس با توجه به رتبه اي بودن صفات مورد بررسي، اين صفات با استفاده از نرم افزار PC-ORD و به روش تجزيه مولفه هاي اصلي (PCA) رج بندي شد. در نهايت رابطه همبستگي بين شاخص انتخاب گونه هاي گياهي توسط گوسفند و بز (متغيير وابسته) با مقادير ويژه برداري حاصل از صفات ظاهري گياهان بر روي محورهاي PCA (متغيير مستقل) تعيين و تجزيه و تحليل شد. نتايج نشان داد كه صفات آبدار بودن گياه، موقعيت برگ، نسبت برگ به ساقه، پرپشتي شاخه ها و خاردار بودن گل آذين در خوشخوراكي گياه براي بز تاثير گذارند. همچنين علاوه بر صفات فوق، صفات خاردار بودن برگ، مقاومت برشي گياه، خاردار بودن ساقه و ارتفاع در خوشخوراكي گياه براي گوسفند تاثير دارند. از آنجايي كه صفات ظاهري گياهان تا حدود زيادي در مناطق مختلف ثابت بوده و به راحتي قابل تشخيص مي باشند، توصيه مي شود از اين صفات به عنوان شاخصي در تعيين خوشخوراكي گياهان و رتبه بندي آنها به منظور مديريت پايدار مراتع منطقه استفاده شود.

This study aimed to introduce an accurate، reliable and applicable indicator for determining angeland species palatability. The species composition in the study area and in the diets of Lori- Bakhtiary sheep and Afhan goats as well as the species selection indices were measured using chronometric and filming method. A comprehensive literature review was conducted to identify the most important plant morphological traits affecting the livestock diet selction. The studied plants were ranked based on the selected attributes and principle component analysis (PCA) method was used to explore the plants studied attributes in relation with the species selection indices. The correlations between species selection indices and eigenvalues of PCA axis were determined. According to the results، some physical plant characteristics such as leaf water content، leaves position، leaf-stem ratio and spine density of leaves and branches were identified as some important factors affecting plants selection by goat. In addition to these traits، the presence of awns، clipping resistance، stem trichome and plant height were also effective in selecting plants by sheep. External plant attributes can be used for determining and ranking of plants palatability because these features are relatively constant in different regions and can be determined for a certain plant composition in a range site.