بررسي روايي و پايايي پرسشنامه ارزيابي خستگي، سلامت و رفاه اجتماعي رانندگان اتوبوس بين شهري

Validity and reliability of a questionnaire for assessment of fatigue, health and social well-being in suburban bus drivers

زمينه و هدف: سلامت، خستگي و رفاه اجتماعي رانندگان اتوبوس از مهم ترين فاكتورها در عملكرد و شيوع حوادث رانندگي مي باشند و هر اختلالي در اين زمينه ها مي تواند پيامدهاي نامطلوبي براي مسافران و ديگر افراد جامعه به همراه داشته باشد؛ بنابراين تهيه ابزاري كه بتواند فاكتورهاي موثر بر اين شغل را به خوبي شناسايي و بيان كند ضروري به نظر مي رسد، لذا پژوهش حاضر با هدف طراحي و اعتبار سنجي پرسش نامه ارزيابي خستگي، سلامت و رفاه اجتماعي رانندگان اتوبوس انجام شده است روش بررسي: اين پژوهش مقطعي در سال 92-1391 بر روي 285 راننده اتوبوس بين شهري در پايانه هاي مسافربري صفه و كاوه شهر اصفهان به روش نمونه برداري تصادفي ساده، انجام شد. پس از ترجمه پرسشنامه، روايي آن بر اساس نظر پانل خبرگان، محاسبه ضريب نسبت روايي، شاخص روايي محتوا و انجام تحليل عاملي اكتشافي صورت گرفت. تعيين پايايي اين پرسشنامه به دو روش آزمون- باز آزمون و آزمون هم ساني دروني انجام گرديد و براي اين منظور به ترتيب از ضريب هم بستگي دروني و آلفاي كرونباخ استفاده شد. جهت انجام اين آزمون ها از نرم افزار SPSS استفاده گرديد. يافته ها: در تعيين روايي صوري آيتم كنترل شغل حذف گرديد، همچنين آيتم حمايت سازماني نيز از بين فاكتورهاي سازماني حذف گرديد و به طور مستقل تحت عنوان "حمايت كارفرما" مورد ارزيابي قرار گرفت. متوسط CVI پرسشنامه 0/92 به دست آمد و در مرحله تعيين CVR در اكثريت آيتم ها مقادير بالاي 0/65 محاسبه گرديد. تحليل عامل اكتشافي با چرخش واريماكس، 3 عامل را با Eigen value بيشتر از 1 ايجاد كرد كه به ترتيب عبارتند از: سلامت، فاكتورهاي سازماني و خستگي. ضريب آلفاي كرونباخ كل پرسشنامه برابر 0/882 و مقدار كل شاخص ICC برابر 0/87 به دست آمد. نتيجه گيري: اين مطالعه، شواهد مناسبي در خصوص استحكام ساختار عاملي و پايايي پرسشنامه تدوين شده را فراهم نمود و مي تواند به عنوان يك ابزار علمي براي مقاصد تحقيقاتي- آموزشي و عملي در رانندگان اتوبوس، مورد توجه پژوهشگران قرار گيرد.

Background and aims: Health, fatigue, and social well-being in suburban bus drivers are the most important factors of their function and frequency of car accidents and any disorder in this regard could lead to unpleasant outcomes for passengers and other people of society. Therefore, developing an instrument capable of identifying and expressing effective factors on this occupation well seems necessary. The present study was conducted to validate a questionnaire of fatigue, health, and social well-being in bus drivers. Methods: This cross-sectional study was conducted on 285 suburban bus drivers in Soffeh and Kaveh bus terminals of Isfahan, Iran. Simple random sampling was done. After the questionnaire was translated, its validity was assessed by a panel of experts, calculation of content validity ratio (CVR), content validity index (CVI), and exploratory factor analysis. The questionnaire’s reliability was assessed by test-retest and internal consistency and for this purpose, respectively; internal consistency coefficient (ICC) and Cronbach’s alpha were used. The collected data were analyzed with SPSS software. Results: In determining face validity, occupation control was deleted. Also, organizational support was deleted from organizational factors and assessed independently as “Employer’s support”. Mean CVI of the questionnaire was obtained 0.92 and in determining CVR, for most items the values higher than 0.65 were measured. Exploratory factor analysis with varimax rotation yielded three factors with Eigen value of higher than one as follows: Health, organizational factors, and fatigue. Cronbach’s alpha coefficient was obtained 0.882 for the whole questionnaire and total ICC was obtained 0.87. Conclusion: This study represented suitable evidence on strength of factor construct and instrument reliability and could be considered by researchers as a tool for research, training, and practical purposes in bus drivers.