تناسب ميان حكم و موضوع با رويكردي به كاركرد ابزاري عرف

Proportion of the Precept to Subject Matter with an Approach to the Custom's Instrumental Function

رسالت فقيه، پيش از اجتهاد احكام، شناخت روش صحيح اجتهاد است و بدون اين شناخت، نمي­ توان به شريعت دست يافت. در شريعت، احكام شرعي بر سه پايه اصليِ حكم، موضوع حكم و متعلق استوار است. در استنباط احكام شرعي، گاه موضوع و يا حالات و شرايط موضوع دچار تغيير مي­ شود كه دگرگوني در حكم را در پي دارد. مناسبت بين حكم و موضوع، مناسبت­ ها و مناط­ هايي است كه هنگام نگاه به يك دليلي، به صورت ارتكازي، ذهن انسان به آن سبقت مي­ گيرد. اين پژوهش تلاش نموده است تا مناسبات بين موضوع و حكم و اهميت آن را در ديدگاه فقها و اصوليانِ مشهور بررسي نمايد. يكي از مهم­ترين دستاوردهاي پژوهش، اثبات اين امر است كه بر اساس نصوص و روايات موجود، مي­ توان براي بسياري از موضوعات جديد و نوپيدا؛ مانند موضوعات گذشته، حكم اولي صادر نمود، بدون اينكه به­ ورطه قياس افتد و ديگر لازم نيست بيش از اندازه، به عناوين ثانوي تمسك جست.

Prior to deducing Islamic precepts, a jurist's mission is to know the effective method of ijtihad without which gaining access to the Shari'ah is impossible. In Shari'ah, the religious precepts are categorized in three main categories of precepts, precept's subject matter, and the dependent. Occasionally, in deducing religious precepts, subject matter is liable to some changes depending on the subject, circumstances, or some conditions which end in the change of the precepts to be issued. Congruence of precept and subject matter include cases and criteria that while referring to a reason, it attracts one's attention to itself unconsciously. The present paper has attempted to illustrate the existing relations between the subject matter and the precept and its significance from outstanding Shia jurisprudents' and Osuli scholars' perspectives. The author believes that by the virtue of authentic texts (nosus) and traditions (ahadith), one might issue a primary precept irrespective of trapping in analogy and he does not need to resort to secondary subject so much.