بررسي فقهي ـ حقوقي موجدات و مسقطات حق‌حبس در عقود معاوضي

A Jurisprudential-Legal Study of Creators and Waivers for Lien on Goods in Exchange Contracts

حق حبس، در اصطلاح حق امتناعي است كه هر يك از طرفين معامله در صورت عدم تسليم مورد تعهد از طرف ديگر دارد، در حقيقت، حقي است كه در عقود معوض، هر يك از طرفين بعد از ختم عقد مي‌توانند مالي را كه به طرف مقابل منتقل كرده ، به او تسليم نكند، تا طرف ديگر هم متقابلا حاضر به تسليم شود، به نحوي كه در آن واحد تسليم و تسلم انجام پذيرد. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي و با استفاده از روش جمع‌آوري اطلاعات كتابخانه اي و اسنادي به بررسي شرايط ايجاد و اسقاط حق حبس در عقود معاوضي پرداخته است و نتايج به‌دست‌آمده حاكي از آن است كه در پيدايش و اسقاط اين حق در فقه و حقوق شرايطي دخيل هستند كه از جمله آنها مي‌توان وجود عقد معوض صحيح ميان طرفين عقد، وجود تعهدهاي اصلي و متقابل، حال بودن مبيع و ثمن، عدم تسليم هيچ يك از دو مورد حق، قابليت مطالبه همزمان و آماده تسليم بودن يكي از متعاقدين را نام برد. كه مهمترين شرط پيدايش اين حق مي‌توان وجود تعهدهاي اصلي و متقابل را بيان كرد. و از جمله شرايطي كه موجب اسقاط حق حبس در عقود معاوضي مي‌شوند نيز مي‌توان اراده صاحب حق(اسقاط توسط طرفين)، تسليم يكي از دو مورد توسط متعاقدين، اخذ ضمان و حواله نسبت به ثمن و مبيع كلي، تعيين مدت براي مبيع يا ثمن، ازبين رفتن دين متقابل تعهد و عرف را مي توان نام برد، كه از ميان اين شرايط مي‌توان گفت كه اسقاط توسط متعاقدين جزو مهمترين و اصلي ترين شرايط اسقاط اين حق در عقود معاوضي به شمار مي‌رود. كه تبيين اين شرايط در جهت كاربردي كردن اين حق در جامعه حقوقي، مي تواند بسيار موثر باشد.

Lien is a balky right in exchange contracts each of the parties has the right to seize the property after the contract is signed unless the other party fulfills his commitments. In such contracts, submission and receiving the goods matter. Using analytical-descriptive methods and collecting library data, the researchers have investigated the reasons for creation and waiving for lien in exchange contracts and have concluded that the conditions of creation and waiving in the following cases are met in jurisprudence: "existence of sound exchange contract between the parties", "existence of main and bilateral commitments" "occurrence of the good and price in the present time" "non-submission of the each of the two case of right", "submissiblility of on the parties of contract", and the most important of such a right is the existence of main and bilateral commitments. Among the conditions of waiver are the following: "the will of the rightful owner (waving feasible by two parties)", "submission of one the two cases by parties", "providing security and bill for the price and goods", "determining time periods for the price or good", "waiver of bilateral obligations and debts", and " waiver of the right in custom". Among the mentioned conditions "waiving by two parties" is the most significant condition of waiver in exchange contracts.