تعيين فون و نوسانات جمعيت پشه خاكي ها در استان خراسان جنوبي

Fauna and Frequency of Sand Flies in Southern Khorasan Province

سابقه و هدف: در ايران بيماري‌هاي مهم ليشمانيوز جلدي و تب پاپاتاسي توسط پشه‌خاكي‌ها انتقال مي‌يابند. شناسايي گونه‌هاي مختلف پشه خاكي‌ها و نوسانات فصلي آن‌ها در استان خراسان جنوبي از ضروريات برنامه‌هاي مبارزه با ناقلين در اين استان مي‌باشد. لذا اين مطالعه به منظور تعيين فون پشه‌خاكي‌هاي استان خراسان جنوبي انجام گرديد. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش هفت شهرستان استان خراسان جنوبي در ماه‌هاي ارديبهشت، خرداد، تير و مرداد سال 1391 مورد نمونه‌برداري قرار گرفتند. جمع‌آوري پشه‌خاكي‌ها به روش تله‌گذاري (تله‌ چسبان) انجام گرفت و پس از شناسايي گونه‌ها، فعاليت ماهيانه و فركانس حضور گونه‌ها در سطح استان بررسي شد. يافته‌ها: در اين مطالعه از مجموع 1294 نمونه جمع‌آوري شده از شهرستان‌هاي استان خراسان جنوبي، 171 عدد پشه‌خاكي شناسايي شدند. گونه‌هاي شناسايي شده به دو جنس Sergentomyia و Phlebotomu تعلق داشتند كه شامل Phlebotomus sergenti s.l.، Ph. papatasi، Sergentomyia sintoni و S. dentate بودند. گونه فلبوتوموس سرژنتي كه ناقل اصلي ليشمانيوز جلدي شهري در ايران است، به‌عنوان گونه غالب در اين استان شناسايي شد. بيش‌ترين فراواني فلبوتوموس سرژنتي در شهرستان درميان با 29/2 درصد و كمترين فراواني آن در شهرستان بشرويه با 1 درصد بود. استنتاج: براساس نتايج به دست آمده گونه‌هاي شناسايي شده در اين مطالعه جزو ناقلين بيماري ليشمانيوز جلدي مي‌باشند. هم‌چنين با توجه به غالب بودن گونه ناقل فلبوتوموس سرژنتي و حضور اين گونه در تمام مناطق مورد مطالعه خصوصاً در تيرماه، سيستم بهداشتي استان بايد مراقبت‌هاي لازم در مورد ليشمانيوز جلدي شهري را انجام دهد.

Background and purpose: Sand flies are widespread in Iran and are vectors of leishmaniasis and pappatci fever in most parts of the country including Southern Khorasan Province. Faunistic and ecological studies of these flies are necessary in order to implement proper vector control programs. This research was conducted to determine the sand flies fauna in Southern Khorasan province. Materials and methods: Sand fly specimens were collected from seven cities in Southern Khorasan province during May to August 2012 using sticky paper traps. The specimens were identified and their monthly activity and frequency in the province were measured. Results: In this study, a total of 1294 insect specimens was collected of which 171 sand flies were identified. Species belonged to Phlebotomus and Sergentomyia genera including four species: Phlebotomus sergenti s.l., Ph. papatasi, Sergentomyia sintoni and S. dentata. Phlebotomus sergenti s.l. was the dominant species in this study which is also the main vector of cutaneous leishmaniasis in Iran. The most and the least abundances were observed in Darmian (29.2%) and Boshrooye cities (1%), respectively. Conclusion: According to the results, two vectors of cutaneous leishmaniasis were found to be active in studied area. Ph. sergenti s.l. was the dominant species in all study areas with relatively high frequency especially in July. Therefore, the health system of the province should be aware of the potential of anthroponotic cutaneous leishmaniasis (ACL) in these areas.