تحليلي بر نقش تخلفات ساختماني در ناكامي طرح‌هاي توسعه شهري كلانشهر تهران

Analyzing the Role of Constructional Violations in the Failure of Urban Development Plans of the Tehran Metropolis

محدوديت‌هاي ساخت و ساز شهري در قالب ضوابط و مقررات با هدف كنترل توسعة كالبدي شهر، محصول طرح‌ها و اسناد توسعه شهر محسوب مي‌شوند. در واقع مقررات و ضوابط ساخت و ساز در كلانشهري همچون تهران، ابزار اجراي طرح‌هاي توسعه شهري بوده و فرآيند توسعه در پروژه‌هاي شهري كوتاه مدت و برنامة بلندمدت توسعه از طريق اين قوانين و ضوابط هدايت مي‌شود. لذا نحوة اجراي اين ضوابط و مقررات عامل تعيين كننده‌اي در تحقق اهداف و چشم‌اندازهاي طرح‌هاي توسعة شهري است. كميت و كيفيت ضوابط ساخت و ساز در شهر تهران از نخستين طرح جامع مصوب 1349 تا طرح راهبردي- ساختاري 1386 به موازات تحول رويكردهاي عمومي توسعه شهري و سياست‌هاي خاص توسعه در شهر تهران، تغيير يافته است. همچنين ضرورت به روز رساني ضوابط و مقررات ساخت و ساز شهري با توجه به عدم اجراي كامل يا پايين بودن قابليت اجرايي بسياري از ضوابط و مقررات طرح‌هاي پيشين مطرح مي‌شود. بخش عمده‌اي از چالش عدم اجراي اين ضوابط را مي‌توان در قالب ناهنجاري تخلفات ساختماني مطالعه كرد. اين پژوهش از طريق روش توصيفي- تحليلي با هدف بررسي چالش‌هاي اجراي ضوابط و مقررات توسعه شهري در كلانشهر تهران، به ارزيابي و تحليل چگونگي اجراي اين ضوابط و وضعيت تخلفات ساختماني پرداخته است. از اين رو چهار بازه زماني : از زمان اجراي ضوابط طرح جامع اول تهران تا خودكفايي مالي شهرداري، از زمان اجراي سياست فروش تراكم تا اصلاح ضوابط شهر تهران، از اجراي اصلاحيه ضوابط برنامه ريزي شهر تهران تا ابلاغ ضوابط طرح تفصيلي يكپارچه شهر تهران و پس از آن مورد ارزيابي قرار گرفته است. همچنين، دلايل بروز تخلفات ساختماني و تبعات آنها در ناكارآمدي طرح هاي توسعه شهري مورد تحليل واقع شده است و نتايج حاكي از آنست كه عوامل نظير زمينه كالبدي و محدوديت ها و گرايش هاي طبيعي توسعه شهري، بستر اجتماعي و اقتصادي شهر، نواقص ضوابط و مقررات ساخت و ساز و سيستم مديريت شهري ناكارآمد را م يتوان از مهم ترين علل بروز تخلفات ساختماني در كلانشهر تهران برشمرد.

Limitations of urban constructions in the form of rules and regulations with the aim of controlling city physical development is the product of city development plans and documents. Actually, construction rules and regulations in a metropolis like Tehran is the tool of performing urban development plans and development process in shortterm urban projects and long-term development plans is controlled by means of these rules and regulations. Therefore, how these rules and regulations are performed is a decisive factor in achieving goals and prospects of urban development plans. Quantity and quality of construction regulations in Tehran from the first comprehensive plan approved in 1970 to the strategic-structural plan in 2007 was changed along with the evolution of general urban developments and special development policies in Tehran. Also, necessity of updating rules and regulations of urban development is considered according to lack of full performance or low performance of many of the rules and regulations of previous plans. A major part of challenges about non-implementation of these regulations can be studied in the form of anomalies of constructional violations. This research analyzes and evaluates the way of performing these regulations and status of constructional violations with the goal of analyzing challenges of performing rules and regulations of urban development in Tehran metropolis using descriptive-analytical method. Hence, four time intervals: the interval between performing regulations of first comprehensive plan of Tehran and financial self-sufficiency of municipal, the interval between implementing density sales policy and modifying regulations of Tehran, the interval between performing Amendment of planning regulations of Tehran and announcing the rules of detailed and comprehensive plan of Tehran and after that are evaluated. Also, causes of creation of constructional violations and their consequences in the failure of urban development plans were analyzed and the results demonstrate that the factors such as physical field and limitations and natural tendencies of urban development, underlying society and economy of city, defects of construction rules and regulations and inefficient urban management system are the most important causes of constructional violations in Tehran metropolis.